De nota ‘De juiste zorg op de juiste plek’ ligt ten grondslag aan alle bestuurlijke akkoorden die het afgelopen jaar gesloten zijn in de zorg. Daarbij staan drie ontwikkelingen centraal: dure zorg voorkomen, zorg verplaatsen naar de patiënt in zijn omgeving en zorg vervangen door andere hulp of ondersteuning.

Zorgvraag staat centraal

Dit alles vanuit een samenhangend en integraal zorgaanbod waarbij de zorgvraag centraal staat. Om dit te bereiken, moet worden samengewerkt over de grenzen van organisaties, sectoren en domeinen heen. In Nederland zijn al veel goede voorbeelden die laten zien dat het kan. Maar hoe bereiken we dat zorg en ondersteuning niet incidenteel maar stelselmatig worden georganiseerd rondom de cliënt of patiënt? Welke concrete stappen kunnen bestuurders zetten om dit te bereiken? Waar lopen zij tegen grenzen aan? Hoe kunnen grenzen worden geslecht?

Op 12 april hield de NVZD als vereniging van bestuurders uit alle sectoren van de zorg een themaconferentie met bovenstaande vragen als leidraad.

Over eigen schaduw heen stappen

‘Niet alleen je eigen stoep schoonvegen maar de hele straat schoonhouden’. Dat was het beeld dat Joris van Eijck, directeur zorg van Menzis, in zijn rol van lid van de Taskforce Juiste Zorg op de Juiste Plek, opriep.
Martin van Rijn, bestuurder van Reinier Haga Groep gaf aan dat het daarbij essentieel is dat de bestuurder over zijn eigen schaduw durft heen te stappen. Het is daarbij van belang met elkaar in de regio een gebiedsgerichte visie te ontwikkelen.

Regio heeft eigen opgave

Daarbij gaf hij aan dat inhoudelijke ontwikkelingen zoals zorg aan de groeiende groep kwetsbare ouderen, chronisch zieken en verwarde personen, door professionals landelijk programmatisch uitgewerkt zou moeten worden. De regio zou dan met haar eigen demografische en epidemiologische opgave tot een organisatie daarvan moeten komen, waarbij samenwerking en afstemming centraal staan.

Meerjarige contractafspraken

‘Samenwerken is de nieuwe concurrentie’, formuleerde Van Rijn de breed gedragen gedachte onder zorgbestuurders. Daarbij stelden hij en anderen dat het wenselijk is dat de verzekeraars deze samenwerking bevorderen door bijvoorbeeld meerjarig contractafspraken te maken. Maar ook om in de huidige verkokerde zorginkoop per sector meer gebiedsgerichte samenhang te brengen. Hierbij moet helder zijn welke gevolgen verplaatsing van zorg heeft voor alle partijen. Ook het lokale bestuur moet hier een rol in spelen vanwege het belang van het sociale domein, denk aan de aanpak van schuldenproblematiek.

Meer samenhang in zorginkoop

Van Eijck bekende dat verzekeraars meer samenhang in hun zorginkoop moeten brengen. Hij gaf aan dat dit in de regio Twente gelukt is. Daar is een dergelijk meerjarig samenhangend contract met diverse partijen afgesloten. Bestuurders beaamden dat dit in overzichtelijke regio’s met een beperkt aantal partijen makkelijker is dan een regio met veel spelers.

Bestuurder moet professional betrekken

Daarnaast is het van belang dat bestuurders met alle stakeholders tot een gemeenschappelijk gedragen visie voor de zorg in de regio komen, waarin patiënten/ zorgvragers/ burgers een uitdrukkelijke stem hebben. Dat is wat Dianda Veldman, directeur-bestuurder Patiëntenfederatie Nederland iedereen voorhield. Bestuurders moeten niet alleen externe verbindingen leggen maar juist ook intern professionals betrekken om een scherp beeld te krijgen van de knelpunten in de uitvoering, zoals die er zijn over verantwoordelijkheden, uitwisselen van gegevens et cetera. Daarbij dient de beschikbaarheid van patiëntgegevens in een digitale persoonlijke gezondheidsomgeving hoge prioriteit te krijgen.

Gemeenschappelijke doelen

Een heikel punt blijft of in het huidige stelsel verzekeraars op het niveau van gebiedsvisie en contractvoorwaarden elkaar zouden mogen representeren om gemeenschappelijke doelen te bereiken. Velen vinden dat de concurrentie tussen verzekeraars bij de zorginkoop vooral voor de uitvoerende professionals verstorend werkt om tot samenhang en draagvlak te komen.

Blijft staan dat bestuurders een cruciale rol hebben om te bereiken dat zorg en ondersteuning stelselmatig worden georganiseerd rondom de cliënt of patiënt: zij moeten een gefundeerde visie hebben, effectief zijn in het aanbrengen van in- en externe verbindingen en het lef hebben om de lange termijn leidend te laten zijn, ook als dit tot krimp van hun eigen organisatie leidt.

Richard Janssen is bijzonder hoogleraar Bestuur en Management van Instellingen in  de Gezondheidszorg vanwege de NVZD – Vereniging van bestuurders in de zorg, aan Erasmus School of Health Policy & Management, Erasmus Universiteit Rotterdam