Dertien ziekenhuisfusies waren er sinds 2011. Waarom fuseren ziekenhuizen eigenlijk? Zelf noemen ze meer efficiëntie als voordeel. Daarnaast wordt de zorg beter bij concentratie van behandelingen op één locatie. Zorgteams die meer ervaring opdoen met ingrepen, presteren beter, is de logische aanname. Het is geen publiek geheim dat er meer overwegingen zijn voor ziekenhuisbestuurders. Grote ziekenhuizen zijn beter opgewassen tegen de marktmacht van zorgverzekeraars. En groot betekent ook meer status. Ironisch is wel dat de bestuurders die het initiatief nemen tot een fusie, over het algemeen voortijdig het veld moeten ruimen. Ze kunnen niet lang genieten van de extra status doordat na een bestuurlijke fusie vaak intern de pleuris uitbreekt. Medisch specialisten en vakgroepen moeten tegen hun zin samensmelten tot één geheel. In zulke conflicten delven bestuurders dikwijls het onderspit.

NZa luidt noodklok

Nu luidt de NZa opeens de noodklok over de ongebreidelde fusiedrift tussen ziekenhuizen. De fusiegolf maakt de zorg duurder. Of de kwaliteit beter wordt, valt niet te bewijzen. Het zijn met name ziekenhuizen die dicht bij elkaar liggen die fuseren. Met de fusie vergroten ze het marktaandeel en verkleinen ze de concurrentie. Dat kan leiden tot te lage kwaliteit en te hoge prijzen. In sommige gevallen voorspelt de NZa op basis van rekenmodellen prijsstijgingen van meer dan 25 procent.

ACM geeft altijd groen licht

Ziekenhuizen die willen fuseren, wordt tot nu toe geen strobreed in de weg gelegd. Van de twee toezichthouders die de aanvragen beoordelen, de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en de NZa, hebben ze niets te vrezen. De zorgautoriteit heeft de laatste jaren nog wel eens een kritisch geluid laten horen. Maar het NZa-advies is niet bindend en de ACM schuift dat achteloos terzijde. De mededingingsautoriteit heeft het laatste woord en heeft nog nooit een ziekenhuisfusie tegengehouden.

Fusietoezicht faalt

Toch is het wel een belangrijk signaal dat de NZa afgeeft. Maar het komt wat laat. Waarom heeft zij dit kritische geluid niet veel eerder publiekelijk afgegeven? Al jaren waarschuwen gezondheidseconomen als Erik Schut en Marco Varkevisser dat het fusietoezicht faalt.

Laat de NZa nu pas van zich horen omdat de minister onlangs heeft besloten het fusietoezicht over te hevelen van de NZa naar de ACM? De vraag is of dat een oplossing is voor het probleem. Voor de ACM is het juridisch lastig om een andere koers te gaan varen, zegt gezondheidseconoom Wim Groot in een achtergrondartikel in Zorgvisie magazine. Ziekenhuizen gooien hoge ogen bij eventuele rechtszaken. De ACM liet onlangs bij een hoorzitting in de Tweede Kamer al weten dat strenger toezicht er niet in zit. Daar is meer voor nodig. De politiek moet de regels aanpassen, maar is daarin tot nu toe niet slagvaardig. Zo lang niet duidelijk is hoe het fusietoezicht strenger moet, hebben ziekenhuizen vrij spel. En zitten wij mogelijk opgescheept met grote onbestuurbare ziekenhuizen die middelmatige zorg leveren tegen hoge kosten.