Vooral op het niveau van werkvloeren en wijken worden verpleegkundigen omarmd als onmisbare schakel in het zorgproces. Op het bestuurlijke niveau hebben verpleegkundigen van oudsher meer moeite zich te laten gelden. Verpleegkundige bestuurders zijn in Nederland, in tegenstelling tot veel andere landen, geen vanzelfsprekendheid. Zij zijn jaren geleden vervangen door algemeen directeuren. Wat niet iedereen weet, is dat ook onder zorgbestuurders verpleegkundigen aan een nieuwe opmars bezig zijn. Of zij de erkenning krijgen die zij verdienen, is de vraag.

Bestuurders met verpleegkundige achtergrond

Bij de laatste meting in 2010 was het aantal zorgbestuurders met een verpleegkundige achtergrond bijna gelijk aan het aantal bestuurders met een geneeskundige achtergrond, respectievelijk 18 procent en 20 procent. Maar terwijl het aantal zorgbestuurders met een achtergrond als arts al jaren rond de 20 procent schommelt, stijgt het aantal zorgbestuurders met een verpleegkundige achtergrond gestaag: van 9 procent in 2000, 13 procent in 2005 naar 18 procent in 2010.

Ik vermoed dat uit de meting van 2015 zal blijken dat het aantal opnieuw is gestegen.

Visie op de organisatie

Vanuit de sociologie is bekend dat de manier waarop iemand is opgeleid en gevormd mede zijn blik op de wereld bepaalt. Ook is er wetenschappelijk onderzoek (2008) voorhanden dat laat zien dat de achtergrond van zorgbestuurders mede bepalend is voor hun visie op de (organisatie van de) zorg. Zou er dan ook een verband zijn tussen de toegenomen waardering voor de capaciteiten van verpleegkundigen – om aan te sluiten op cliëntbehoeften en om zorgprocessen te overzien – en de grotere inbreng van verpleegkundigen op bestuurlijk niveau? Zeker weten doe ik dat natuurlijk niet.

Capaciteiten van waarde

Verpleegkundigen kom je op veel plekken in de zorg tegen: op werkvloeren, in bestuurskamers, onder adviseurs en beleidsmakers. Verpleegkundige capaciteiten zijn blijkbaar op verscheidene plekken van waarde. Verpleegkundigen zijn goed in staat zich aan te passen aan wisselende omstandigheden (contexten) en passen hun inzet aan aan de problemen die zich voordoen. De commissie Innovatie Zorgberoepen & Opleidingen noemt dit ‘generalistische bekwaamheden voor de zorg’. Volgens de commissie zijn juist deze bekwaamheden nu en in de toekomst hard nodig.

Basis uit het oog verloren

De keerzijde van de zo geroemde generalistische en flexibele aard van het verpleegkundige beroep is misschien dat verpleegkundigen snel hun basis uit het oog verliezen en ze zich er dus ook niet op voor laten staan. Mij valt op dat een bestuurder die ook arts is of is geweest dat blijft vermelden, terwijl de bestuurder die verpleegkundige is of is geweest dat er meestal niet bij vermeldt. De weinige uitzonderingen, zoals Jos de Blok, kennen we allemaal. Hij zegt nog altijd meer verpleegkundige dan bestuurder te zijn. Zo’n vermelding helpt de verpleegkundige inbreng op bestuurlijk niveau zichtbaar te maken. Dat het zo weinig gebeurt, heeft als gevolg dat bestuurlijke verpleegkundigen voor hun beroepsgenoten niet als zodanig herkenbaar zijn, verpleegkundigen met bestuurlijke ambities zich niet kunnen optrekken aan succesvolle voorgangers en hun invloed wordt onderschat. Het is de keerzijde van bescheidenheid.