Toen de WHO vanwege de tweehonderdste geboortedag van Florence Nightingale 2020 uitriep tot het jaar van de verpleegkundige, had deze organisatie nog geen idee hoe prominent de verpleging in dit jaar het nieuws zou halen. Helaas niet door alle geplande activiteiten om de aandacht te vestigen op het wereldwijde nijpende tekort aan verpleegkundigen, maar door de coronacrisis.

Het tekort aan verpleegkundigen, voornamelijk veroorzaakt door het grote verloop, leidde de afgelopen jaren ook in ons land tot hoofdbrekens, maar lijkt opmerkelijk genoeg nu niet de grootste zorg. Oproepen aan voormalig verpleegkundigen om terug te keren naar de zorg krijgen massaal gehoor; parttimers zijn bereid om meer uren te werken. Ondanks de hoge werkdruk en de zware emotionele belasting zetten alle verpleegkundigen zich enthousiast voor de volle 100% in. De bereidheid om daarbij werk te doen dat normaal niet tot het eigen takenpakket behoort is groot, net als de flexibiliteit om andere dan de eigen patiëntencategorie te verzorgen. Chirurgische verpleegafdelingen worden pijlsnel ingericht voor grote groepen patiënten met Covid19. Anesthesiemedewerkers werken mee op de IC en er liggen volwassenen op de kinder-IC’s.

Erkenning

Wat is er nu anders dan voor de crisis? Verpleegkundigen spreken uit dat ze zich erkend voelen, vooral door patiënten. Dat was natuurlijk altijd al zo, maar nu uitbundiger met grote spandoeken. De waardering komt ook vanuit andere hoeken: leidinggevenden, andere disciplines en eigenlijk de hele samenleving. Er wordt meer gehoor gegeven aan hun wensen met betrekking tot apparatuur, personeelsbeleid, bereikbaarheid van andere disciplines, faciliteiten als parkeermogelijkheden of mogelijkheden tot overnachten. Waar tot voor de crisis verpleegkundigen tot vervelens toe artsen duidelijk probeerden te maken dat een bed alleen bezet kan worden bij voldoende verpleegkundigen, zijn het nu artsen die publiekelijk het aantal noodzakelijke verpleegkundigen per bed verdedigen. Er is aandacht voor briefing en debriefing. Er is saamhorigheid en een optimaal teamgevoel, ook met andere disciplines.

Verantwoordelijkheid

De verpleging is weer in de lead; trots op hun werk dat ook veel voldoening geeft. Verpleegkundigen worden, bewust dan wel onbewust, niet meer bevoogd en klein gehouden door andere disciplines, regels, procedures en vooroordelen. Zij bepalen zelf weer wat er gedaan moet worden om goede zorg te leveren. Dit is niet te danken aan de talloze cursussen over verpleegkundig leiderschap, maar aan de herstelde autonomie van de beroepsgroep.

Door de afwezigheid van regels en protocollen voor deze crisis, kunnen zij zonder dwingende leidraden, vanuit eigen kracht en expertise, meer zelf weer bepalen wat nodig is. Toegenomen vertrouwen, zingeving en autonomie zorgen ervoor dat oude onvrede als sneeuw voor de zon smelt. De balans tussen het willen en kunnen doen van je werk als verpleegkundige is paradoxaal genoeg door de crisis hersteld.

Blijvende verbeteringen

We kunnen ervan leren en zorgen voor blijvende verbeteringen voor de periode na de crisis. Hoe houden we het vast? Zorg voor vertrouwen, geef autonomie, erken de waarde van het beroep. Dat geldt niet alleen voor de verpleging in de ziekenhuizen, maar ook voor die van de verpleeghuizen en thuiszorginstellingen. Alle verpleegkundigen en verzorgenden verdienen ontplooiingskansen, waardering en ruimte om samen te leren en te verbeteren. Dat zal leiden tot minder verloop, meer voldoening in het werk, een prominentere positie in de gezondheidzorg en betere zorg voor patiënten. En dat is precies wat de WHO voor ogen had toen zij 2020 uitriep tot het jaar van de verpleegkundige.

Petrie Roodbol, hoogleraar Verplegingswetenschap en lid van de Kwaliteitsraad

De Kwaliteitsraad van Zorginstituut Nederland is een onafhankelijke raad van deskundigen op het gebied van kwaliteit van zorg. Voor de Kwaliteitsraad ligt de essentie van kwaliteit vooral in het samen leren en verbeteren. Wat goede zorg is wordt bepaald in de maatschappelijke context waarbij afwegingen tussen kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid worden gemaakt. Corona zal ook hierin een gamechanger zijn en het komend jaar onze agenda bepalen. Wat observeert of ervaart de Kwaliteitsraad deze dagen? Dit is de vierde blog in een serie van de Kwaliteitsraad over corona.