Een manier om angst te verlichten, is anders denken. Onderstaande gedachten kunnen helpen om met een gerust hart bezoek te verwelkomen, ook als het weer spannend wordt.

Dierbaren zijn noodzakelijk voor de basiszorg

Het kabinet kondigde in maart het ingrijpende bezoekverbod aan. ‘Bezoekers en anderen die niet noodzakelijk zijn voor de basiszorg’ waren niet meer welkom in het verpleeghuis. Vallen dierbaren eigenlijk wel in deze categorie? Contact met dierbaren is een basisbehoefte. De afgelopen maanden hebben we ervaren hoe schadelijk het voor de psychische en lichamelijke gezondheid is om verstoken te zijn van dierbaren. Bewoners werden passiever, angstiger en somberder. De bovenmenselijke inzet van zorgmedewerkers om de nodige geborgenheid en aandacht te geven, kon voor veel bewoners het gat niet dichten dat door het bezoekersverbod geslagen werd. Ook het lijden van de naasten moet niet onderschat worden. Nabijheid van dierbaren raakt aan de essentie van het leven.

Bezoekers zijn ook voorzichtig

De bezoekersstop werd aan het begin van de crisis ingesteld als noodmaatregel om bewoners en medewerkers te beschermen tegen het virus. Daarmee kon de gedachte zich nestelen dat nabijheid van een dierbare een grotere bedreiging vormt voor de gezondheid van bewoners dan de nabijheid van medewerkers. Deze gedachte is bij de versoepeling van de bezoekersregeling verder gevoed door aan bezoekers strengere maatregelen op te leggen dan aan medewerkers. Een helpende gedachte in deze nieuwe fase is dat dierbaren net zo verantwoordelijk omgaan met maatregelen en niet meer risico geven op besmetting dan medewerkers. Juist mensen met een naaste die tot een kwetsbare groep behoort, zijn over het algemeen extra voorzichtig en zich zeer bewust van de opgave om niet ziek te worden en bij ziekteverschijnselen thuis te blijven.

Verpleeghuizen kunnen niet op slot

Bezoek of niet, verpleeghuizen staan voortdurend in open verbinding met de samenleving. Bewoners blijven altijd in contact met de buitenwereld, doordat zij continu zorg en nabijheid nodig hebben van medewerkers die elkaar afwisselen en buiten het verpleeghuis in contact komen met anderen. Dat een deel van de zorg en nabijheid nu weer wordt geboden door dierbaren, betekent niet dat de huizen ‘van het slot zijn’ of dat je ‘het virus binnen laat’. Het risico op besmetting blijft zo lang het virus onder ons is. Maar we weten inmiddels meer over het virus en hebben nu de middelen om bewoners en de mensen die cruciaal zijn voor hun fysieke en mentale gezondheid te beschermen. Een nieuwe besmetting(sgolf) hoeft dus geen reden te zijn om opnieuw een bezoekersverbod in te stellen.

Goede zorg vereist maatwerk

Maandenlang moesten we werken op een manier die haaks staat op wat we gewend zijn en waar we voor staan. Het mooie samenspel tussen bewoner, naasten en zorgprofessionals in het streven naar optimale kwaliteit van leven werd door de opgelegde maatregelen abrupt verstoord. Het bezoekersverbod gold voor alle personen in alle verpleeghuizen en kleinschalige woonvoorzieningen. Dat gaf weinig ruimte voor uitzonderingen. Ook was er de angst dat door uitzonderingen te maken het hek van de dam zou zijn: ‘als we het één persoon toestaan dan willen ze allemaal’. Dit is een wijze van denken die niet passend is in de verpleeghuiszorg. Het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg is er duidelijk over: goede zorg vereist maatwerk. Ieder individu is uniek, heeft andere behoeften. Juist verschillen zien en daarnaar handelen, dat is goede zorg. Daarmee is ook uit te leggen waarom het bij de ene bewoner anders gaat dan bij de ander.

Anders kijken leidt tot betere oplossingen

De beperkende maatregelen die in het begin van de crisis in alle haast zijn ingevoerd, waren vooral gericht op beperking van het risico op besmetting. Sindsdien is er veel veranderd. De (eerste?) piek van de coronacrisis ligt achter ons. Er is veel kennis vergaard, beschermingsmiddelen zijn nu ook in verpleeghuizen voldoende beschikbaar, iedereen kan snel worden getest, en alle burgers zijn gewend aan de hygiëneregels. Door vanuit deze nieuwe situatie met een frisse blik naar het probleem te kijken, uiteraard in samenspraak met bewoners en hun dierbaren, komen we tot betere oplossingen. De vraag is nu: hoe behouden we de continuïteit van zorg en kwaliteit van leven in de maanden of jaren dat we nog rekening moeten houden met het coronavirus? Hoe zorgen we dat wat het leven voor de bewoner de moeite waard maakt behouden blijft, ook in angstige tijden?

Marja Vink, klinisch psycholoog bij ZorgSpectrum