De besmettingscijfers dalen en dat betekent dat het kabinet twee vragen moet beantwoorden. De eerste is wanneer we kunnen versoepelen en de tweede wat we nu moeten doen om straks geen derde golf te krijgen.
De besmettingscijfers zijn in veertien dagen gedaald van 11.141 per dag op 30 oktober naar 5.457 op 15 november. Het aantal ziekenhuis- en IC-opnames daalt nog niet echt. De verpleegkundigen en artsen hebben het heel zwaar en de reguliere zorg is sterk verdrongen (40 tot 60 procent). Dat kan niet lang meer zo doorgaan. De testbereidheid is gering. Ook het aantal mensen dat in quarantaine zou moeten gaan, is met 20 procent heel laag. Op televisie en binnen het kabinet wordt echter al weer gespeculeerd over versoepelen van de coronamaatregelen. Is dat verstandig?
Sturen op ziekenhuiscijfers? Zaagtandeconomie
Moet de overheid blijven sturen op de ziekenhuiscijfers? Als ze dat doet, zijn we zoals ook in deze tweede golf altijd te laat. Ernst Kuipers zei op 8 september (met toen al 983 besmettingen per dag) nog dat er geen enkele reden tot zorg was omdat de ziekenhuizen nog niets merkten. Toen was al duidelijk te zien aan de besmettingscijfers en het percentage positieve testen dat er sprake was van ongeremde exponentiële groei die medio oktober uit de hand zou gaan lopen.
Dit is ook gebleken. Het kabinet moest eind oktober ingrijpen, omdat de reguliere zorg in de ziekenhuizen werd verdrongen door de heel zieke covid-19 patiënten. Dat was veel te laat.
Sturen op ziekenhuiscijfers ofwel het ‘gecontroleerd verspreiden’ van het virus zodanig dat de ziekenhuizen net niet overbelast raken, leidt tot ‘zaagtandeconomie” (‘mitigation’): op en afschalen van coronamaatregelen. Het kabinet is dan altijd te laat. Dit is is ontmoedigend voor de burger en slecht voor de economie.
Daarom pleiten anderen (Vlieger, Fransman, Sipkema) ervoor om de ouderen en kwetsbaren af te zonderen zodat de jongeren onbelemmerd hun gang kunnen gaan en de economie geen schade leidt. Deze strategie is echter onuitvoerbaar omdat ouderen en kwetsbaren continu in nauwe verbinding staan met de zogenoemde niet-kwetsbaren.
Doel van lockdown maatregelen
De lockdown-maatregelen moeten het aantal besmettingen zo sterk terugdringen dat de GGD’en weer in staat zijn om via testen, bron- en contactonderzoek en quarantainemaatregelen het virus overal waar het de kop opsteekt direct in te dammen. De bovengrens is volgens WHO-normen maximaal 850 besmettingen per dag, ofwel in alle veiligheidsregio’s minder dan 35 besmettingen per 100.000 inwoners per week.
Deze tijd moet maximaal benut worden om alles klaar te hebben voor intensief, laagdrempelig en snel testen van iedereen die klachten heeft, voor intensief bron- en contactonderzoek en voor niet langer vrijblijvend quarantainebeleid.
Tegelijk kunnen we deze tijd nu gebruiken om uit te zoeken of frequent preventief testen een bijdrage kan leveren om locaties als scholen, verpleeghuizen of studentenhuizen virusvrij te houden en of het via vooraf testen mogelijk wordt om weer veilig groepsbijeenkomsten te houden.
Te snel afschalen
Wat gebeurt er als we te snel de coronamaatregelen afschalen voordat de we onder de 850 besmettingen per dag zitten? En wat zijn de consequenties als we dan ons testbeleid, BCO en quarantainebeleid niet op orde hebben?
Dat zagen we begin juli toen we uit de eerste golf kwamen. Het aantal besmettingen was toen met 200 per dag wel heel laag, maar er was veel te weinig testcapaciteit en de GGD’en hadden net hun BCO-capaciteit afgeschaald. Iedereen was corona-moe, ging net als het kabinet op vakantie en de jeugd ging erop los. Het virus werd niets meer in de weg gelegd en het aantal besmettingen begon zich te vermenigvuldigen. Dat gebeurde aanvankelijk geleidelijk. Toen we in september terug waren van vakantie en weer gingen werken, naar school gingen en gingen sporten, groeide het exponentieel met een verdubbelingstijd van een week,
Dit is een dure les geweest. Als het kabinet al begin september had ingegrepen toen het aantal besmettingen boven de 850 per dag steeg, was een tweede lockdown eind oktober niet nodig geweest.
Geen derde golf
We zitten nu nog midden in deze tweede lockdown. Als het kabinet de maatregelen nu niet te snel versoepelt, kunnen we hopelijk medio december de maatregelen vergaand terugdraaien.
Maar: als we dan net als in juli los gaan en het virus niet direct indammen waar het de kop opsteekt of waar brandhaarden ontstaan, zitten we drie maanden later weer in de situatie van oktober: een derde golf. Dit zou desastreus zijn voor alle patiënten, voor de zorg en de nu al afgetobde zorgverleners, voor bedrijven en voor de economie. Het draagvlak onder de burgers om dan weer een lockdown in te gaan zou dan naar een nulpunt kunnen dalen.
Hoe voorkomen we zo’n derde golf?
Essentieel is dat het kabinet expliciet als doel uitspreekt te streven naar ‘nul besmettingen’ door het virus overal waar het opduikt direct aan te pakken: de indamstrategie (‘containment’)
Maar: daar horen dan wel de volgende daden bij, anders zijn het loze woorden:
- Versoepel de huidige coronamaatregelen pas als het aantal besmettingen onder de grenswaarde van 850 per dag is.
- Zorg ervoor dat iedereen getest kan worden: dichtbij, snel, met snelle uitslag.
- Zorg ervoor, dat het bron- en contactonderzoek intensief kan worden uitgevoerd, conform het RIVM-protocol.
- Maak het mogelijk dat besmette mensen worden geïsoleerd en contacten van besmette mensen daadwerkelijk in quarantaine gaan. Dit vraagt empathie en ondersteuning, maar ook controle en zo nodig waarschuwing en handhaving. In quarantaine gaan doe je immers niet voor jezelf, maar om te voorkómen dat je anderen besmet: een publiek belang! Zonder quarantaine is testen en BCO zinloos.
- Onderzoek of frequent preventief testen met behulp van sneltesten te gebruiken is om verpleeghuizen, scholen, studentenhuizen virusvrij te houden en om groepsbijeenkomsten weer mogelijk te maken.
- Neem de cijfers van het testen, BCO en quarantaine op in het openbare landelijke en regionale dashboard volgens instructie van het RIVM.
- Ontwerp een nieuwe routekaart met grenswaarden van besmettingscijfers en procenten positieve testen met bijbehorende maatregelpakketten van opklimmende intensiteit en handel daar ook tijdig naar. Dit maakt het beleid voorspelbaar en schept vertrouwen bij de burger.
- Ten slotte: gedrag van de burger is niet vanzelfsprekend! Dit vraagt meer dan een tweewekelijkse persconferentie. Hierover publiceert het RedTeam binnenkort een adviesrapport.
We hadden een tweede golf nodig om zeker te weten dat we geen derde golf meer willen.
Wim Schellekens,
Voormalig huisarts, ziekenhuisbestuurder, hoofdinspecteur curatieve zorg IGZ, lid van het RedTeam
jammer dat er nog steeds uitgegaan wordt van PCR-test, waarvan ondertussen wel duidelijk is dat deze absoluut ongeschikt is voor een klinische diagnose. Snap niet dat het RED team zich daar niet druk om maakt.
De focus van iedereen is populatie gericht. Wat mist in de puzzel is hoe behandel je patiënten thuis, voorkom je complicaties en ziekenhuis opname en hou je patiënten in goede conditie levend. Vroege interventie met intelligente (AI) oplossingen en “repurposed” geneesmiddelen lijken voor de hand te liggen. Het duurt nog wel even voordat we voldoende vaccin hebben en gaan nog een moeilijke winter tegemoet. Ik zou een ieder willen oproepen om zich te verdiepen in vroege interventie.