Lees het interview met Michel van Schaik: ‘Zorgbestuurders missen de capaciteiten en ambitie om te veranderen’

Soms is het nodig om te prikkelen, uit te dagen en misschien zelfs een beetje te provoceren om een punt op de agenda te zetten. Ook als dat kritiek en zelfs enige hoon over de afzender oproept. In die zin heeft het interview in Zorgvisie van twee weken geleden zijn uitwerking niet gemist. De reactie van het bestuur van ’s Heeren Loo – en de vele steunbetuigingen daarvoor – spreken boekdelen.

De inhoudelijk onderbouwde reactie (dank daarvoor!) getuigt van de passie en gedrevenheid die uitgaat van Jan Fidder, Ageeth Ouwehand en Ernst Klunder. Zo ken ik hen overigens ook en aan al hun goede werken wil ik absoluut niets afdoen. Net zo min als alle inspanningen die velen elke dag leveren om goede zorg te leveren. Echter, het beeld dat zij schetsen dat het goede voorbeeld van ’s Heeren Loo exemplarisch is voor de zorgsector deel ik niet. En zelfs als dat wel het geval zou zijn is de grote vraag of dat dan ‘voldoende’ is.

Vitaliteitscrisis

We hebben namelijk te maken met een enorme vitaliteitscrisis die – overigens al lang voordat covid-19 zich aandiende – de toekomstbestendigheid van ons zorgsysteem steeds verder onder druk zet.

Ik denk dan aan de enorme kloof in gezondheid tussen lager en hoger opgeleide mensen. Die kloof wordt eerder groter dan kleiner.
Hoe om te gaan met de steeds groter wordende groep ouderen die op enig moment zorgbehoevend zullen worden?
Er is bijvoorbeeld een enorm tekort aan geschikte woningen voor mensen met een zorgbehoefte. Laat staan de tekorten op de arbeidsmarkt. Wie gaat dat oplossen?
Overgewicht en inactiviteit (een veel grotere pandemie met meer impact dan covid-19) zijn problemen die in omvang nog steeds toenemen, met alle gezondheidsproblemen en ziektekosten tot gevolg.
Eenzaamheid (niet alleen bij ouderen, maar ook bij jonge mensen) is een groot en toenemend probleem.
De alsmaar stijgende zorgkosten, inmiddels rond de Euro 100 miljard(!) per jaar, die een steeds grotere wissel trekken op het besteedbaar inkomen van alle burgers. Die kostenontwikkeling moet beheersbaar worden.
De klimaatcrisis wordt deels ook veroorzaakt door de footprint van de zorgsector. Toch gebeurt er op dat front veel te weinig.

Moeten deze grote vraagstukken allemaal door de zorgbestuurders worden opgelost? Natuurlijk niet. Hebben zorgbestuurders een medeverantwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan het oplossen van deze grote maatschappelijke vraagstukken? Absoluut!

Nieuwe perspectieven

Het vraagt visie en (transformationeel) leiderschap om uiteindelijk – samen met andere partijen (in het publieke én private domein) want niemand kan dit alleen oplossen – de krachten te bundelen om te komen tot nieuwe perspectieven. En op basis van die perspectieven nieuwe concepten ontwikkelen met bijbehorende business modellen die schaalbaar zijn. Buiten de context van je eigen organisatie durven denken en handelen (haal de buitenwereld naar binnen). Dat is veel ingewikkelder dan te streven naar ‘minder marktwerking’ en DJZOJP, wat het in de politieke arena momenteel goed doet.

Het initiatief voor de transformatie die nodig is, moet volgens mij komen vanuit het maatschappelijk middenveld. Dat zijn wij zelf. Dát is waar ik op doel als het gaat over transformationeel leiderschap. En nogmaals, ik voel mij daar als mens en bankier medeverantwoordelijk voor. Welke ‘zorgerfenis’ gaan wij achterlaten voor de volgende generaties?

Rol van banken

Maar waarom word ik (en mijn collega’s die relaties onderhouden met zorginstellingen) daar zo weinig op aangesproken en op uitgedaagd door zorgbestuurders? Als bank hebben wij veel meer te bieden dan alleen een zak geld.

Wat dan? Het ontwikkelen van een innovatie-agenda voor de zorgsector (Diagnose Zorginnovatie, 2013). Het inzetten van onze kennis, netwerken en kapitaal bij de totstandkoming van nieuwe zorgorganisaties (waarom zijn er niet veel meer centres of excellence zoals het Prinses Máxima Kinderoncologisch Centrum?). Het steunen van talloze start-ups en scale-ups in de zorgsector met zogenaamde softloans. Het actief ondersteunen van zorginstellingen die financieel in de problemen zijn gekomen. Het verschaffen van groeikapitaal aan zorgbedrijven die waarde toevoegen (ZBC’s). Het bijdragen aan oplossingen voor mensen die problematische schulden hebben (ook omdat de zorgpremies elk jaar stijgen). Het delen van onze kennis en ervaring als het gaat om digitaliseren en innoveren. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Ik geef graag gehoor en inhoud aan de oproep die Jan-Pieter Zonnenberg en Baukje van den Heuvel van het Radboudumc hebben gedaan naar aanleiding van het artikel in Zorgvisie: ‘Rabobank, help ons de zorgsector te verbeteren’.

Ik kan niet wachten, want er is geen tijd te verliezen! Het gaat inderdaad om de gezondheid en vitaliteit van ons allemaal en dat is niet het monopolie van de gezondheidszorg.