Voorkomen is niet alleen beter dan genezen. Door nu al stappen te nemen, kun je een toekomstige zorgvraag uitstellen of helemaal oplossen. Zo houden we de zorg betaalbaar en toegankelijk. Vooral groepen mensen met een verhoogd gezondheidsrisico zullen hier baat bij hebben: het uitoefenen van selectieve preventie kan bijvoorbeeld leiden tot een lagere druk op de ouderenzorg. Als NZa stimuleren en houden wij toezicht op de inzet van passende zorg; preventie is daarvan een integraal onderdeel. We zien het voor ons dat preventie in 2025 een rol speelt bij de gezondheid van elke burger. Zo ver is het nog niet, voor de uitvoering zullen met name de zorgaanbieders, zorgverzekeraars en gemeentes hun steentje moeten bijdragen. Makkelijker gezegd dan gedaan: hoe kun je als zorgprofessional of beleidsmaker zorgen voor verandering? De praktijk bewijst dat door de leefstijl/leefomstandigheden aan te passen, wel degelijk ziekte voorkomen kan worden en dus de kwaliteit van leven verbetert. Domeinoverstijgende samenwerking is hier een belangrijke randvoorwaarde voor.

Samen selectieve preventie stimuleren

Het afgelopen jaar zijn wij in gesprek gegaan met onder andere wetenschappers, brancheorganisaties uit de zorg en het sociaal domein, een zorgverzekeraar en een GGD, over hoe we samen selectieve preventie kunnen organiseren. Partijen geven aan dat ze behoefte hebben aan minder vrijblijvendheid. Dat betekent dat taken en verantwoordelijkheden duidelijk belegd moeten worden. Wie doet wat? Zonder duidelijke taken en verantwoordelijkheden blijven kansen vanuit selectieve preventie onbenut en ontstaan leefstijlgerelateerde ziektes die voorkomen hadden kunnen worden.

Domeinoverstijgende samenwerking is daarin cruciaal. (Regionale) samenwerking met bijvoorbeeld zorgverzekeraars, zorgkantoren, gemeenten, GGD’en en zorgaanbieders is nodig om de gezondheid te verbeteren en ziektelast te voorkomen. Daarbij verschuift de focus van genezen van ziekten naar bevorderen van gezondheid. Bijvoorbeeld door het bespreekbaar maken van schulden, werkloosheid of leefomgeving als invloed op veelvoorkomende aandoeningen.

Selectieve preventie in de praktijk

Een succesvol programma dat selectieve preventie in de praktijk toepast, is bijvoorbeeld In Balans. Dit programma richt zich op ouderen met een verhoogd valrisico. In groepsverband werken zorgverleners met ouderen aan het versterken van spierkracht, balans en coördinatie, en krijgen ouderen voorlichting over risicofactoren voor een val en over aanpassingen in en om huis, voeding en medicatieaanpassingen. Alle ouderen met een verhoogd valrisico kunnen deelnemen aan dit beweegprogramma.

Investering blijkt lastig

Dat het samen organiseren van selectieve preventie in de praktijk nog weleens een uitdaging kan zijn, heeft de medisch directeur van Zorg In Ontwikkeling (ZIO), Guy Schulpen, ervaren. ZIO is een eerstelijns organisatie in Maastricht die in de regio de rol van netwerkorganisatie op zich neemt. Bij een project rond kwetsbare ouderen waarbij een groep werd geïdentificeerd die pas later zorg nodig zou hebben, kon wel budget worden vrijgemaakt voor de ouderen die nu al hulpbehoevend zijn, maar een investering in de toekomst bleek moeilijk rond te krijgen. Schulpen is van mening dat niet altijd 100 procent bewezen hoeft te zijn dat iets geld zal besparen. Hij vindt het logisch om te investeren als een project sowieso iets positiefs teweeg gaat brengen. Het businesscase-denken staat preventie in de weg, aldus Schulpen.

Toekomstige bekostiging

In de adviezen over passende zorg schrijven we dat de toekomstige bekostiging (binnen de Zorgverzekeringswet en Wet langdurige zorg) zo ingericht moet worden dat deze aansluit bij de behoefte van de patiënt. Ook moet de toekomstige bekostiging domeinoverstijgende innovatie en preventie stimuleren, ruimte bieden om preventie daadwerkelijk te implementeren en op te schalen. Specifieke bekostigingsmogelijkheden zijn te lezen in de Wegwijzer innovatie en preventie, Van goed idee naar bekostiging.

Goede voorbeelden delen

Als NZa stimuleren we, vanuit onze verantwoordelijkheid voor het betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg, selectieve preventie door goede voorbeelden te delen ter inspiratie en motivatie. Voor de uitvoering van selectieve preventie zullen met name de zorgaanbieders, zorgverzekeraars en gemeentes hun steentje moeten bijdragen. Wij gaan graag in gesprek over preventie-initiatieven, waar bijvoorbeeld samenwerking over de schotten heen een rol speelt. Inzicht in zorgdata en financieringsstromen kunnen een belangrijk onderdeel zijn van deze samenwerking. Als onze regels de bekostiging van selectieve preventie hinderen, gaan we deze aanpassen. We kunnen selectieve preventie op de agenda zetten bij relevante partijen in het zorgveld. We willen met onze kennis, data en vaste gesprekspartners selectieve preventie sneller vooruithelpen. Door samen verantwoordelijkheid te nemen, werken we aan de gezondheid van mensen met een gezondheidsrisico.

Door: Josefien Kursten, directeur Regulering bij de Nederlandse Zorgautoriteit.