De Beroepsvereniging Verzorgenden & Verpleegkundigen (V&VN), werknemersorganisaties en de Brancheorganisaties Zorg (BoZ) spraken in april 2021 af dat professionele zeggenschap meer aandacht zou krijgen in de Governancecode Zorg 2022 (Code 2022). Daarmee hadden ze de betrokkenheid van professionals op alle niveaus op het oog en de ontwikkelingen die in de zorg nodig zijn om zorgvragers de best passende zorg te blijven bieden.

Waarborgen medezeggenschap

De uitvoering van deze afspraak is onder meer vertaald in een stevigere verankering van de medezeggenschap van professionals. Wie zijn deze professionals? Volgens de Code 2022 hangt dat af van de mate van professionalisering van het beroep dat iemand uitoefent. Het ligt voor de hand dat het daarbij niet alleen gaat om medisch specialisten maar in ieder geval ook om verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten. Deze beroepen worden namelijk expliciet genoemd in de afspraken tussen V&VN, werknemersorganisaties en de BoZ.

De Code 2022 bestempelt medezeggenschap van deze professionals vervolgens als ‘onontbeerlijk’ voor zorgorganisaties. Hierbij past de nieuwe verplichting uit de Code 2022 voor zorgorganisaties om te waarborgen dat professionals invloed kunnen hebben op het beleid dat hen raakt in de dagelijkse beroepsuitoefening en dat ze worden betrokken bij de beleidskeuzes over ‘de zorg van morgen’. De Code 2022 schrijft niet voor hoe een zorgorganisatie dit moet doen, maar geeft wel voorbeelden. Die lopen uiteen van een professionele adviesraad tot aan een meer informele manier via invloed op de dagelijkse beroepsuitoefening. Zorgorganisaties waar al gremia bestaan als een Vereniging Medische Staf, Verpleegkundige Advies Raad et cetera lijken dus al te kunnen voldoen aan deze nieuwe verplichting.

Rol RvT bij medezeggenschap professionals

De Code 2022 ziet bij de versteviging van de medezeggenschap van professionals ook een rol weggelegd voor de raad van toezicht. Nieuw is namelijk de verplichting dat de raad van toezicht afspraken moet maken met de raad van bestuur over de wijze van omgang met (vertegenwoordigers van) de professionals. De Code 2022 laat hen vrij in de inhoud van deze afspraken, zodat aan deze verplichting bijvoorbeeld kan worden voldaan door af te spreken dat de raad van toezicht periodiek overleg voert met (vertegenwoordigers van) de professionals. In de praktijk gebeurt dit doorgaans ook al wel, waardoor veel zorgorganisaties ook reeds aan deze nieuwe verplichting zullen kunnen voldoen.

Hiernaast is nieuw dat de Code 2022 uitdrukkelijk bepaalt dat de raad van toezicht ook buiten aanwezigheid van de raad van bestuur contact kan hebben met (vertegenwoordigers van) de professionals, voor zover dat wenselijk is voor de uitoefening van zijn toezichtfunctie of (vertegenwoordigers van) de professionals die behoefte kenbaar hebben gemaakt. Naar mijn waarneming bestond hier ook zonder deze nieuwe uitdrukkelijke bepaling al ruimte voor. Interessant is dat de Code 2020 expliciet benoemt dat dit contact tussen raad van toezicht en (vertegenwoordigers van) de professionals niet buiten medeweten van de raad van bestuur mag plaatsvinden.

Gevolgen Wetsvoorstel Invloed van zorgverleners

Het valt op dat deze wijzigingen die de medezeggenschap van professionals moeten verstevigen, dicht aan liggen tegen het Wetsvoorstel Invloed van zorgverleners. Dit wetsvoorstel ligt op dit moment bij de Tweede Kamer en beoogt te voorkomen dat binnen zorginstellingen iets wordt besloten over de vakinhoud en beroepsontwikkeling van de zorgverlener zonder dat zij daarbij zijn betrokken.

De Raad van State liet zich echter kritisch uit over de toegevoegde waarde van het wetsvoorstel omdat het belang van invloed van zorgverleners al uit de Code 2017 volgde, dit duidelijk was voor de praktijk en ook niet ter discussie stond. De Raad van State signaleerde tegelijkertijd dat de invloed van zorgverleners in de praktijk onvoldoende van de grond komt, met name voor verplegenden en verzorgenden. Nu de wijzigingen uit de Code juist zijn bedoeld om de medezeggenschap door deze groepen te verstevigen, lijkt het voor de hand liggend de behandeling van het wetsvoorstel aan te houden om te bezien welk effect deze wijzigingen op dit punt teweegbrengen.

Conclusie

Alles overziend, beoogt de Code 2022 de medezeggenschap van professionals te versterken door zorgorganisaties te verplichten om waarborgen te treffen voor hun invloed op het beleid dat hen raakt in de dagelijkse beroepsuitoefening en betrokkenheid bij de beleidskeuzes over ‘de zorg van morgen’. Het belang daarvan zal door geen veldpartij worden ontkend. De Code 2022 geeft zorgorganisaties bovendien alle ruimte voor de praktische invulling van deze verplichting. De vele zorgorganisaties waar al sprake is van medezeggenschap van professionals zullen in de regel dus al voldoen aan deze verplichting. Voor zorgorganisaties waar dit nog niet het geval is, biedt de Code 2022 een mooie stimulans.

Door: Bas van Schelven, advocaat gezondheidszorg bij Van Benthem & Keulen

Lees hier deel 1 van de drieluik: Uitbreiding Governancecode naar samenwerkingsverbanden schept rechtsonzekerheid