Vanaf begin 2020 heeft covid-19 de wereld in zijn greep gehouden. Ook Nederland werd vanaf februari 2020 hard getroffen. Een pandemie van een dergelijke omvang kenden wij niet eerder. Opeens stonden de ziekenhuizen letterlijk in de brandhaard van een crisis. De IC’s stroomden vol, terwijl er nog volop gezocht werd naar hoe dit virus zich ontwikkelde, wat de beste behandeling was, welk vaccin moest worden ontwikkeld et cetera. Ook praktische zaken vroegen om aandacht, zoals: waar halen we snel IC-capaciteit vandaan, hoe kunnen we onze medewerkers zo goed mogelijk beschermen, welke middelen zijn daarvoor voorhanden of kunnen snel worden besteld of geproduceerd?

Vele artsen en verplegend personeel hebben zich, soms met gevaar voor eigen gezondheid of zelfs eigen leven, ingezet om met covid-besmette patiënten zo goed mogelijk op te vangen. Bestuurders (vaak in ROAZ-verband) pakten de organisatie daar omheen op, in nauwe samenwerking met VWS en IGJ. Nieuwe protocollen werden ontwikkeld en weer bijgesteld, om de zorg voor de patiënt én de medewerkers zo verantwoord mogelijk te laten verlopen.

Long covid-verschijnselen

Nu twee jaar later blijkt dat een behoorlijk aantal zorgmedewerkers, die zich met hart en ziel hebben ingezet voor de vele covidpatiënten, last heeft van long covid-verschijnselen en het risico loopt in de WIA te belanden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat recentelijk in de publiciteit kwam dat zorgmedewerkers hun werkgever aansprakelijk willen stellen voor deze schade. De vraag is alleen of zij en hun werkgevers hiermee geholpen zijn.

Werkgeversaansprakelijkheid

Als er een claimprocedure wordt opgesteld, zal dit in de meeste gevallen leiden tot het oordeel dat er geen aansprakelijkheid van de werkgever kan worden vastgesteld. Het is voor de zorgmedewerker lastig om te bewijzen waar de besmetting is opgelopen. Dit zou kunnen zijn gebeurd tijdens het werken met covidpatiënten, maar de besmetting kan ook hebben plaatsgevonden buiten het ziekenhuis. Als de werkgever volgens de toen geldende inzichten heeft gehandeld, heeft hij voldoende gedaan aan zijn zorgplicht voor de medewerkers. In de gevallen waarin de werkgever niet kón handelen volgens de geldende inzichten en regels, ligt overmacht voor de hand. Zorgmedewerkers blijven na een belastend proces waarschijnlijk met lege handen staan.

Kosten voor de ziekenhuizen

Ook voor de ziekenhuizen is dit een vervelende situatie. Zij zouden het graag financieel goed geregeld willen zien voor hun medewerkers, maar het is budgettair niet mogelijk om dat langjarig te dragen. Daarbij zal het ziekenhuis en zijn verzekeraar iedere claim zorgvuldig moeten beoordelen, met alle kosten van dien. Meestal zonder resultaat voor de werknemer, en wellicht met in een enkel uitzonderingsgeval een hoge schadevergoeding (langjarige aanvulling van de WIA).
Het verzekeringssysteem voor ziekenhuizen in Nederland is een draagt-elkanders-lasten-model, met als resultaat dat alle kosten van een aansprakelijkheidsclaim uiteindelijk betaald worden van de zorgpenningen die voor de eigenlijke zorg bestemd waren.

Dit neemt niet weg dat de gezondheidssituatie van de zorgmedewerkers verdrietig is. Ook de financiële situatie waarin zij terechtkomen na twee jaar arbeidsongeschiktheid door long covid is schrijnend en verdient aandacht, maar bovenal een structurele oplossing.

Noodfonds

In april 2020 is het ZWiC-fonds opgericht. Een initiatief van enkele artsen om zorgmedewerkers die financiële schade oplopen, met name na een IC-opname, tegemoet te komen. Er zitten particuliere gelden in dit fonds, maar ook het Verbond van Verzekeraars en de overheid hebben een substantiële bijdrage geleverd. Het ZWiC-fonds doet bewonderenswaardig werk, maar zij kunnen geen blijvende financiële ondersteuning bieden. Zorgmedewerkers die in de WIA terechtkomen, hebben een structureel financieel probleem.

Zowel de FNV als de ziekenhuizen en hun aansprakelijkheidsverzekeraars Centramed en MediRisk hebben al eerder bij VWS gepleit om een fonds voor zorgmedewerkers op te zetten die in financiële problemen komen door long covid.

Het is dan ook goed nieuws dat minister Helder onlangs bekendmaakte dat het ministerie van VWS een gedeeltelijke dekking biedt van de kosten die gemoeid zijn met het herstel en de re-integratie voor werknemers die in de beginfase van de pandemie, tussen maart 2020 en december 2020, langdurig ziek zijn geworden. Van de werkgever wordt verwacht dat hij of zij het dienstverband na het tweede ziektejaar met minimaal zes maanden verlengt en de werknemer minimaal doorbetaalt op het niveau van het loon zoals dat was in het tweede ziektejaar.

Regeling is ontoereikend

Hoewel dit een grote stap is in de goede richting, is de regeling niet toereikend. Een groot deel van de kosten blijft voor rekening van de ziekenhuizen komen, die financieel al te lijden hebben gehad door de coronacrisis. Bovendien biedt het voor zorgmedewerkers die ook na drie jaar nog niet zijn hersteld, geen oplossing. De nu aangekondigde maatregelen om ziekenhuizen en hun medewerkers tegemoet te komen, is mooi, maar helaas dus niet voldoende.

Zou het – nu het einde van de coronacrisis nabij is – niet passend zijn als de overheid een ruimhartige regeling treft voor zorgmedewerkers die in deze crisis in de frontlinie hebben gestaan?

Door Irene Heikens, directeur Centramed