Korte lijnen met sociale en medische partners buiten het ziekenhuis zijn cruciaal. Zoals in het geval van de geboortezorg de lijnen met de jeugdverpleegkundige, jeugdhulpverlener, verloskundige en huisarts. De samenwerking met professionals en organisaties uit het sociaal domein is een uitdaging: zij zijn op lokaal niveau divers georganiseerd en vaak is de ‘sociale kaart’ maar beperkt bekend bij professionals in het ziekenhuis. Daarbij verschilt het handelend kader voor professionals uit het medisch en sociaal domein fundamenteel: ze hebben te maken met andere eisen ten aanzien van onder meer de kwaliteit en verantwoording en ze kennen een andere aansturing vanuit verschillende opdrachtgevers en financiers. Ook meer ‘zachte’ aspecten, zoals taal en de manier waarop ze gewend zijn samen te werken, verschillen.

Betrokkenheid sociaal domein

Deze factoren maken het lastig om tot een soepele samenwerking te komen, met de noodzakelijke korte lijnen onderling. Betrokkenheid van partners uit het sociaal domein is echter noodzakelijk wanneer medische én sociale kwetsbaarheid speelt. Zij beschikken over andere, aanvullende expertise (vaardigheden, kennis, zicht op de sociale kaart), doorzettingsmacht om snel te kunnen handelen en ruimte om – waar nodig – voor langere periode betrokken te blijven om mensen met sociale én medische kwetsbaarheid goed te ondersteunen. Deze expertise is geen nice to have. Het is een wettelijke verantwoordelijkheid die bij gemeenten is belegd, maar in de praktijk vaak beperkt en/of laat van de grond komt door de belemmerende factoren in de domeinoverstijgende samenwerking.

Integrale poli’s

Een veelbelovende ontwikkeling is de opkomst van integrale poli’s waar een team van professionals uit het medisch en sociaal domein structureel met elkaar samenwerken: in het ziekenhuis waar nodig, in de omgeving van de patiënt waar mogelijk. Het HagaZiekenhuis/Juliana Kinderziekenhuis en de gemeente Den Haag werken aan een pilot Integrale GezinsPoli. Er is daar al samenwerking tussen het medisch en sociaal domein. Op basis van een maatschappelijke kosten- en batenanalyse van het HagaZiekenhuis/Juliana Kinderziekenhuis en de gemeente Den Haag is de verwachting dat:
– gezinnen beter geholpen worden doordat professionals kortere lijnen hebben en elkaars expertise eerder en beter weten te benutten;
– professionals doelmatiger en doeltreffender worden ingezet doordat ze onderling korte lijnen hebben, elkaars mogelijkheden kennen en gerichter worden ingezet op hun expertise;
– professionals meer werkplezier ervaren doordat ze patiënten beter kunnen helpen en meer vanuit hun expertise kunnen werken;
– daarbij voorkomt de integrale samenwerking tussen medisch en sociaal domein naar verwachting (zwaardere) zorg en ondersteuning doordat eerder en gerichter ingezet kan worden op kwetsbaarheden. Daarmee wordt verergering van de situatie voorkomen. Dit scheelt ziekenhuizen, zorgverzekeraars én gemeenten kosten.

De verwachting is dat integrale poli’s bijdragen aan een quadriple aim, de preventieve beweging waarbij wordt ingezet op 1. versterking van de gezondheid van de populatie, 2. verbetering van de ervaren kwaliteit van hulpverlening, 3. verlaging van de kosten en 4. empowerment van patiënten/ inwoners.

Gezamenlijke organisatie van netwerkzorg

Steeds meer ziekenhuizen, gemeenten en samenwerkingspartners zetten in op een nauwe samenwerking vanuit het medisch en sociaal domein en een gezamenlijke organisatie van netwerkzorg (al dan niet buiten het ziekenhuis). Met het oog op de financiële houdbaarheid van het zorgstelsel, de oplopende personeelstekorten en de werkdruk die professionals ervaren, zijn integrale poli’s een belangrijke én noodzakelijke ontwikkeling om te werken aan juiste zorg op de juiste plek en de integrale samenwerking rond de patiënt.

Bestuurlijke urgentie

Deze samenwerking vormgeven, gaat niet vanzelf. Het vraagt een lange adem en doorzettingsvermogen. Bestuurlijke urgentie is hierbij van belang. Zowel vanuit de betrokken organisaties als vanuit het rijk, de gemeenten en zorgverzekeraars. Zij zullen vanuit medisch en sociaal domein de ambitie om tot een landelijk dekkend netwerk van integrale poli’s/ samenwerkingsverbanden te komen, samen vast moeten leggen. Alleen dan kan impact op grote schaal gerealiseerd worden, met het oog op de juiste zorg op de juiste plek.

Door: Sanne van Eerden, adviseur bij Andersson Elffers Felix (AEF). Van Eerden begeleidt de pilot van de Integrale GezinsPoli in Den Haag. Ook elders in het land zet zij zich in voor de beweging naar anderhalvelijnszorg uit het ziekenhuis naar de wijk en de integrale samenwerking gericht op gezondheidsbevordering.