Gemeenten met wijkteams bieden meer begeleiding, maar er is geen bewijs dat hierdoor het gebruik van zwaardere ouderenzorg afneemt. Wel groeit in gemeenten met wijkteams het totale gebruik van ouderenzorg sterker dan in andere gemeenten. Dat blijkt uit onderzoek van het CPB in december vorig jaar. Je zou verwachten dat vroegsignalering en preventie leiden tot minder gebruik van wijkverpleging en verpleeghuiszorg, maar dit is klaarblijkelijk niet het geval.

Aanbod schept vraag

Het aantal ouderen met dementie groeit. Deze progressieve ziekte voorkom je niet met vroegsignalering. Daarom zie je geen direct effect van inzet door de wijkteams op het zorggebruik van deze groep ouderen. Door de inzet van wijkteams ontvangen meer mensen ondersteuning en wordt hun meer aangeboden dan daarvoor. Aanbod schept in dit geval vraag. Het is echter belangrijker om te kijken naar de beschikbaarheid van voorzieningen dan de instroom in de ouderenzorg te beperken. De vraag naar verpleeghuiszorg en wijkverpleging wordt namelijk niet bepaald door de vraag naar ondersteuning maar door het aanbod daarvan. De huidige capaciteit beperkt de instroom en deze capaciteit wordt blijvend beperkt door arbeidsmarkttekorten en ziekteverzuim.

Minder crisisinterventies

Het aantal ouderen met complexe vraagstukken groeit, maar blijft ook vaker thuis wonen. In de praktijk blijkt dat de wijkteams de thuiszorgteams goed weten te vinden. Casefinding gaat hierdoor steeds beter. De inzet van wijkteams, bijvoorbeeld in de vorm van mobiele geriatrische teams, leidt daarom tot minder crisisinterventies. Investeringen in voorzieningen in de wijk, denk aan buurthuizen, wijkpleinfuncties, mobiele geriatrische teams, zijn wel noodzakelijk. En bewustwording bij ouderen dat de zorg anders wordt met de inzet van voorzieningen in de wijk zullen leiden tot minder of uitstel van zware zorg.

Breder doel wijkteams

Het lijkt erop dat het doel van de wijkteams slechts het verminderen van instroom in verpleeghuiszorg en wijkverpleging is. Wijkteams hebben in algemene zin echter een breder doel dan alleen zorgverlenen: het gaat ook om financiële problematiek, huisvestingsproblematiek en gezinsvraagstukken zoals ouderenmishandeling, die in de brede context van het gezin en de wijk zijn op te lossen. Een belangrijk aspect daarin is vroegsignalering om uiteindelijk meer professionele ondersteuning te voorkomen.

Voorbereiden op nieuwe levensfase

De vergrijzing en de arbeidsmarkt vragen dat minder zorg, ondersteuning en begeleiding nodig is. Wijkteams kunnen hieraan bijdragen door mensen in een vroeg stadium te begeleiden naar zelfredzaamheid. Laat vijftigers zich alvast voorbereiden op de nieuwe levensfase. Dat betekent zorgen dat je huis, je financiën en je sociale netwerk op orde zijn voor de periode met beperkingen die op enig moment kan gaan komen. In Nederland is het  heel normaal dat je als ouder wordt opgeroepen door het consultatiebureau voor ondersteuning en ontwikkeling van je kind, dit gebeurt al voordat er iets mis gaat. Waarom gaan we het gesprek met een ouder persoon pas zo laat aan? Voer dat gesprek voordat beperkingen opspelen. Zo’n gesprek ondersteunt de mentale voorbereiding op en acceptatie van het proces van ouder worden en de eventuele bijkomende beperkingen. Hierdoor zullen ouderen in hun volgende levensfase, waarin minder zorg beschikbaar zal zijn, mogelijk toch tevreden zijn en kwaliteit van leven ervaren.

Door: Martin den Hartog, bestuurder van ouderenzorgorganisatie AxionContinu, George Braam en Maarten Adelmeijer, beiden adviseur bij Berenschot.