AI-toepassingen in de zorgpraktijk worden op dit moment vooral aanvullend ingezet, bovenop bestaande zorgprocessen en niet als onderdeel van een transformatie. Met transformatie bedoelen we hier: óf een bewezen optimalisatie van het zorgverleningsproces óf een bewezen verbetering van de uitkomsten voor de patiënt. Is dit niet het geval, dan blijft de meerwaarde van AI veelal onduidelijk. Alleen als AI onderdeel is van een bredere transformatie, leidt toepassing ervan tot passende zorg. De vraag bij elke nieuwe AI-toepassing is dus: welke transformatie moet er plaatsvinden? Die conclusie trekken wij op basis van een verkenningsonderzoek in opdracht van Zorginstituut Nederland.

Uitdagingen

Binnen cardiologie, radiologie en acute zorg onderzochten we voor drie AI-toepassingen wat er nodig is voor een passende introductie en opschaling ervan in de zorg. Een eerste conclusie die we kunnen trekken is dat er spanning is tussen bewijzen en toepassen. Een leverancier of zorginstelling moet bewijs vergaren door toepassing van een innovatie, maar kan of mag deze pas (betaald uit de zorgverzekering) toepassen als de innovatie bewezen effectief is.
Een andere uitdaging is dat er steeds meer nieuwe applicaties komen. De markt wordt overspoeld met applicaties die vaak maar een klein deel van het zorgverleningsproces helpen verbeteren en daarmee niet het hele probleem of de hulpvraag oplossen. Hierdoor ontstaat het risico op stapeling van zorginnovaties met een onduidelijke meerwaarde in het hele zorgproces. Ook legt het druk op de overbezette IT-afdelingen in de zorg.
Als derde punt komt naar voren dat bij veel partijen in het veld niet bekend was dat patiëntenorganisaties veel kennis hebben over welke toepassingen goed werken en waarom.

Aanbevelingen

AI is hot en leidt tot veel initiatieven, zoals het Strategisch Actieplan voor AI, de oprichting van de Nederlandse AI Coalitie (NLAIC, met focus op zorg en gezondheid), het VWS-programma Waardevolle AI en de Leidraad kwaliteit AI in de zorg. Ook het Integraal Zorgakkoord (IZA) besteedt er aandacht aan. Om AI van echt toegevoegde waarde te laten zijn, is het noodzakelijk om alle betrokken stakeholders met elkaar en met deze initiatieven te verbinden en prioriteit te geven aan transformatie van zorgprocessen volgens de principes van passende zorg. Daarvoor adviseren wij de ontwikkeling van AI-toepassingen te bevorderen en die AI-toepassingen op te schalen die het proces van zorgverlening en/of besluitvorming aantoonbaar verbeteren en niet slechts een bepaald onderdeel automatiseren. Stel introductievoorwaarden aan AI-toepassingen vanuit het oogpunt van passende zorg en monitor het gebruik volgens de gestelde voorwaarden. Als laatste adviseren wij passende inzet en gebruik van AI in richtlijnen op te nemen.

Door: Abel Brussaard, Hans Oosterkamp en Tim van Dijke, adviseurs bij Berenschot.