Praktische wijsheid is wat er nodig is om zorg gericht te houden op wat in bijzondere situaties goed is om te doen. Ze zit echter in de verdrukking waar zorgprofessionals steeds minder zeggenschap lijkten te hebben over hun werk omdat ze gehouden zijn algemene regels te volgen. Dat werkt al snel contraproductief of doet afbreuk aan de kwaliteit van de zorg. Want zo oplosbaar zijn de problemen ook niet.

Het is niet zonder risico om professionals, die moeten handelen in complexe en lastig beheersbare situaties, te binden en te verplichten tot de toepassing van heel beperkte kennis en extern bepaalde doelen. Reflectie is in zulke omstandigheden een belangrijk bestanddeel van professionaliteit, maar praktische wijsheid omvat meer. Over dat ‘meer’ gaat deze lezing. Andries Baart zet tegenover die gebondenheid dus niet zomaar vrijheid of persoonlijke willekeur, maar een morele verstandigheid of, zoals hij het noemt, praktische wijsheid.

Andries Baart daagt je uit om naast je vakcompetenties ook professionele deugden te ontwikkelen waaronder praktische wijsheid. Dat je leert om je morele sensitiviteit te ontwikkelen, en kritisch in te zetten in je werk. Om uiteindelijk moreel kapitaal op te bouwen en een deugdelijke professional of leider met impact te zijn.

U leert:
* Wat praktische wijsheid is
* Waar praktische wijsheid goed voor is
* Hoe praktische wijsheid in de praktijk van alle dag geleerd en verwezenlijkt kan worden

Een moreel kompas gaat over wat goed en slecht is. Het is een innerlijk ‘instrument’ dat staat afgestemd op ‘het goede’.  Een kompas is geen manifest of dogma, maar iets wat de richting aangeeft en telkens opnieuw moet worden geraadpleegd bij een te nemen beslissing. Dat wat goed en juist is, staat steeds open voor discussie en vertaling naar een concrete situatie.

Iedereen heeft impliciet waarden en principes van waaruit men handelt. Vaak worden deze pas achteraf, na een beslissing, duidelijk. Het ontwikkelen van een moreel kompas houdt in dat  we deze impliciete waarden, principes, visie, wereldbeeld en mensopvatting expliciteren. Dit geldt voor u persoonlijk als voor de organisatie. Dit betekent dat reflectie nodig is op de vraag wat de belangrijkste waarden zijn, wat de visie is wat kwalitatieve zorg inhoudt voor u en uw organisatie. Wat deugd en wat niet en hoe spreken we ons hierover uit?

Dat betekent dat je reflecteert op de vraag wat jouw belangrijkste waarden zijn, hoe jouw visie op je vak eruit ziet, hoe jouw ideale team eruit ziet, wanneer je vindt dat je klanten goed bediend zijn. Maar ook dat je nadenkt over wat je juist en onjuist vindt en je daarover uitspreekt.
Waardengestuurde organisaties kunnen denken dat het morele kompas mensen altijd de goede kant op stuurt. Maar in de praktijk zijn medewerkers heel goed in staat met smoesjes hun kompas uit te zetten. Aan de andere kant, als je de nadruk legt op regels en procedures, zullen mensen zich houden aan de letter van de wet – maar vaak niet aan de geest. Prof. dr. Edgar Karssing neemt u mee in de zoektocht naar het toepassen van morele wijsheid binnen uw organisatie en het ontwikkelen van morele moed.

U leert:
* Uw eigen morele kompas te ontwikkelen
* Hoe u dit morele kompas voor uw eigen organisatie te ontwikkelen
* Hoe u een waardengestuurde organisatie kan zijn

Deze avond staat in het teken van haar korte film, ‘ Mercy’s Blessing’ .

De film laat zien dat we zelfs in de meest uitzichtloze situaties toch altijd een keuze hebben.

De personages dwingen ons om naar binnen te kijken en bij ons zelf na te gaan hoe ons morele kompas is afgesteld.

May Taherzadeh heeft deze film opgenomen in Malawi en heeft er 12 internationale filmprijzen gewonnen.
UNICEF, UNFPA en de Europese Unie ondersteunen deze film en wordt in meer dan 100 landen over de hele wereld gebruikt om aan te zetten tot verandering.

De kwaliteit van de zorg is onder andere afhankelijk van de interactie tussen zorgverlener en zorgvrager. De afstemming op elkaar is van cruciaal belang. Dit vraagt om zorgvuldig kijken en luisteren naar uzelf en de ander. Alleen dan kunt u patronen herkennen die de kwaliteit van echt contact onder druk zet. Om dat te bereiken dient u in dialoog te gaan.

Maar het begrip dialoog wordt makkelijk in de mond genomen als het gaat om gesprekken over allerhande zwaarwegende zaken. Een dialoog is echter niet zomaar een gesprek, maar een gesprek dat aan typische gesprekskenmerken voldoet. Een dialoog vraagt vooral om ontvankelijkheid richting de perspectieven van een ander, bestaande uit ‘excellent luisteren’, suggestievrij vragen stellen en nieuwsgierigheid. Daarmee schorten we vooronderstellingen en aannames op, stellen we ons oordeel uit en onderzoeken we gezamenlijk wat de belangrijkste aspecten zijn.

In dit onderdeel van je Summercourse werpen we een vrijmoedige blik op deze vaardigheden: bent u in staat onomfloerst te spreken (maar wel: mét behoud van relatie), bent u in staat tot ‘excellent luisteren’ en bent u daadwerkelijk en oprecht bereid tot gezamenlijk onderzoek? Bent u in staat het eigen gelijk op te schorten en u ontvankelijk te tonen richting de perspectieven van de ander, om daarmee uw eigen positie te nuanceren?

Wanneer we de regels van de dialoog volgen, ontstaat een ánder type gesprek. Een gesprek waarin het niet gaat om het winnen van een discussie of het recht van de sterkste, maar een gesprek waarin juist ruimte is voor verschillende opvattingen, zodat we gezamenlijk kunnen leren van die verschillen. Dat verrijkt uw praktijk: uw denken over die praktijk, én uw handelen daarin.

Dat deze dialogische gespreksdiscipline geenszins vrijblijvend is maar juist aanzet tot vlijmscherp spreken, maakt deze gespreksvorm tot een oefenplek waarin de mogelijkheid ontstaat om een gespreksklimaat te ontwikkelen waarin de onderlinge vrijmoedigheid en vraagbereidheid toenemen. En dat komt de werksfeer, de souplesse in de samenwerking – en in het verlengde daarvan: de kwaliteit van het werk – ten goede.

U leert:
* Hoe u excellent luistert en suggestievrij vragen stelt
* Uw oordeel uit te stellen en ontvankelijk te zijn voor andere perspectieven
* De waarde van dialogische gespreksdiscipline en de impact daarvan op uw omgeving

Mensen zijn adaptieve complexe wezens. Als we vanuit die waarden onze zorg aanbieden en inrichten zullen we het modeldenken los moeten laten. De mens achter de patiënt willen zien en als een holistisch wezen dat zo nu en dan ontregelt is en zorg nodig heeft.

Alleen in verbinding met de ander is herstel mogelijk. Om verbinding te realiseren vraagt dit om een andere aanpak in onze samenleving en zorgstelsel. We zullen moeten samenwerken, in een open gesprek, met een mindset van netwerken. Om problematiek vanuit meerdere perspectieven te bekijken en begrip te creëren.

De zorg staat onder ongelofelijke druk met weinig tijd om het gesprek over deze waarden te voren. Toch zou daar tijdens het zorgproces voortdurend over gesproken moeten worden. Daar is een breed bewustzijn over de waarde van zorg voor nodig. Hoe houden we de zorg voor iedereen beschikbaar en zorgen we er ervoor dat behandelingen echt waarde toevoegt aan levens. Vragen die vanuit het nieuwe zorg akkoord worden gesteld.

Hoe gaan we samenwerking in praktijk brengen wanneer eigen belang ver te zoeken is en ‘oud denken’ in de weg staat? Hoe komen we toch tot gezamenlijke besluiten nemen, met steeds complexere ethische dillemma’s?

Marjolijne Lewis heeft met haar brede ervaring in onderwijs, politiek en de zorg, als geen ander hoe met deze moeilijke vragen om te gaan en tot samenwerking te komen.

We sluiten de course af door de theorie van waardengedreven zorg te vertalen naar concrete stappen voor de zorgpraktijk.

U leert:
* Kijken met een andere mindset
* De kracht van een netwerkorganisatie
* Hoe u concreet waardengedreven zorg kan bieden