Na het opheffen van de verzorgingshuizen wordt nu ook het mes gezet in de verpleeghuizen. Wonen en zorg worden verder losgekoppeld. Ouderen moeten nog langer in hun eigen huis blijven wonen, in zogenoemde nultrede-woningen of geclusterde woningen, zoals woonhofjes. Daarmee moet de ouderenzorg meer verschuiven naar huisartsen en thuiszorg. De reden: een sterk toenemend aantal ouderen met zorgvragen en een sterk afnemend aantal beroepskrachten. Maar het personeelstekort doet zich – zeker op het platteland – ook voor in de huisartsenzorg en nog drastischer in de thuiszorg. Het echte verhaal is dan ook dat het kabinetsbeleid ervan uitgaat dat gezinsleden, familie, omwonenden en vrijwilligers gaan zorgen voor de ouderen. Behalve voor de welgestelden, die hun eigen zorg met veel geld kunnen inkopen, belooft dit een grote uitdaging te worden voor de zorgbehoeftige ouderen. Daarom moeten we nu al nadenken over nieuwe vormen van zorg voor ouderen.

Ingrijpend anders

Na dertien jaar ervaring als bestuurder van ouderenzorgorganisatie De Hoven ben ik tot de conclusie gekomen dat het roer verder om zal moeten. Ik wil hier een aantal ideeën voorleggen waar wij in Noord-Groningen deels al mee bezig zijn.

Als eerste stel ik voor dat verpleeghuizen hoofdzakelijk voorzieningen worden voor ouderen met een complexe zorgvraag. Ouderen die thuis op geen enkele manier meer op te vangen zijn, vanwege complexe verpleegkundige zorg of dementie met agressief, onbegrepen gedrag. Deze ouderen kunnen tijdelijk verblijven in het verpleeghuis. Wanneer ze in de stervensfase komen, waar niet de gespecialiseerde omgeving van een verpleeghuis voor nodig is, gaan ze terug naar huis (of familie).De partner, de familie en andere vrienden en bekenden begeleiden de stervende naar het einde. Uiteraard zal de huisarts en thuiszorg haar rol moeten spelen en desgewenst ook palliatieve zorg van de geestelijke verzorging.

Opvang en dagbesteding in de buurt

De langer thuiswonende oudere zal – net als nu – beperkingen krijgen. Dat kunnen mantelzorgers niet alleen opvangen, zeker niet als pas later professionele hulp kan worden ingezet. De mantelzorgers kunnen worden ontlast door in elke gemeenschap van zekere omvang opvang en dagbesteding in dorpshuizen en buurtaccommodaties te organiseren. Een plek waar elke oudere, met meer of in mindere mate beperkingen, voor ontmoeting en activiteiten, opgevangen kan worden, voor de gehele of een deel van de dag. Ik wil hier nog een min of meer revolutionaire suggestie aan toevoegen: geef gepensioneerden (mantelzorgers, familie, vrienden, vrijwilligers) de mogelijkheid in deze vorm van dagbesteding onbelast te werken voor een beperkt uurbedrag. Aantrekkelijk voor veel actief jong gepensioneerden en het ontziet de krappe arbeidsmarkt.

Overheid moet mede zorgdragen

Dit perspectief op zorg voor ouderen is alleen mogelijk bij voldoende beschikbaarheid en ondersteuning van huisartsen/specialisten ouderengeneeskunde en wanneer de (regionale) overheid mede zorgdraagt voor voldoende (geclusterde) seniorenwoningen, voor voldoende middelen voor gekwalificeerd professionals en voor vergoeding van mantelzorgers (onder andere voor reiskosten).

Een aanzet tot verandering in Noord-Groningen

Zowel voor het langer thuis wonen als het terugnemen van de geliefde bij het einde van het leven, is het nodig dat alle medische en paramedische specialisten samen dichtbij bereikbaar zijn en samenwerken.

Groninger Zorgakkoord

In Noord-Groningen hebben vier jaar geleden de organisaties voor ouderenzorg, ggz, verstandelijk gehandicaptenzorg, zorgverzekeraar Menzis, op initiatief van het Nationaal Coördinator Groningen, zich verenigd in het Groninger Zorgakkoord. In samenwerking met VWS is ervoor gekozen een expertisecentrum te gaan bouwen. In dit centrum worden alle benodigde medische en paramedische kennis gebundeld en het voorziet de lokale bevolking van de benodigde kennis. Daarnaast komen er acht nieuwbouwprojecten waar verschillende sectoren onder één dak gaan wonen, alle woningen zijn  energieneutraal en bedacht vanuit het perspectief wat ons de komende twintig jaar te wachten staat in de zorg.

Familie verzorgt in het verpleeghuis

De Hoven heeft enige jaren terug het ministerie van VWS benaderd met het verzoek familieleden een deel van de verzorging over te laten nemen binnen de muren van een verpleeghuis. Binnenkort zal ons eerste ‘familiehuis’ officieel van start gaan en kunnen familie en vrienden actiever en met meer verantwoordelijkheden betrokken worden bij de verzorging van hun geliefde.

Geïntegreerd centrum

Als laatste voorbeeld van hoe ouderen, ook degenen met zware beperkingen, weer onderdeel van de samenleving kunnen zijn, heeft De Hoven samen met de gemeente Het Hogeland, de Tirrel ontwikkeld. De Tirrel is een geïntegreerd centrum waarbinnen een verpleeghuis, twee basisscholen, een kinderopvang, sport en enkele andere voorzieningen samengebracht zijn. Niet om besparingen in de vierkante meters te behalen, maar om elkaar te ontmoeten, zo af en toe te helpen, en met elkaar samen te leven. Na een intensieve bouw- en voorbereidingsfase zullen binnenkort de deuren worden geopend.

Door: Jannie Nijlunsing, bestuurder De Hoven