Het Sint Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein heeft in 2006 terecht gehandeld door de bouw en exploitatie van een nieuwe parkeergarage niet aan te besteden, aldus de rechtbank Utrecht. Hiermee komt voorlopig een einde aan de discussie over een vermeende aanbestedingsplicht voor algemene ziekenhuizen.

Geen publiekrechtelijke instelling

De rechtbank gaat in haar vonnis uitvoerig in op de vraag of het Sint Antonius Ziekenhuis moet worden aangemerkt als een publiekrechtelijke instelling in de zin van de Algemene Aanbestedingsrichtlijn en het BAO. De rechtbank focust daarbij met name op de hiervoor vereiste ‘afhankelijkheid van andere aanbestedende diensten’. Deze afhankelijkheid kan er, kort gezegd, in bestaan dat sprake is van (i) overwegende overheidsfinanciering, (ii) toezicht op het beheer dan wel (iii) benoeming van bestuurders en toezichthouders. De rechtbank oordeelt dat geen van deze gevallen van overheidsafhankelijkheid aan de orde is. De conclusie is dan ook dat het Sint Antonius Ziekenhuis in 2006 niet kan worden aangemerkt als een publiekrechtelijke instelling en daarmee evenmin als een aanbestedende dienst. Ik bespreek kort de belangrijkste overwegingen van de rechtbank.

Elementen van afhankelijkheid

De rechtbank overweegt allereerst dat vaststaat dat geen de leden van het bestuursorgaan, het leidinggevend of het toezichthoudend orgaan van het Sint Antonius Ziekenhuis door de Staat of een andere aanbestedende dienst zijn aangewezen. Aan dit element van overheidsafhankelijkheid is dus niet voldaan.
Vervolgens oordeelt zij dat evenmin sprake is van een overwegende overheidsfinanciering. De financiering door (verschillende) zorgverzekeraars kan volgens de rechtbank namelijk niet als zodanig worden aangemerkt. Tegenover deze financiering stond namelijk een specifieke contractuele tegenprestatie van het Sint Antonius Ziekenhuis: het verlenen van de met deze zorgverzekeraars overeengekomen zorg aan de verzekerden van deze zorgverzekeraars. Het Sint Antonius Ziekenhuis krijgt bovendien alleen betaald voor daadwerkelijk door haar uitgevoerde verrichtingen of behandelingen. De hieraan ten grondslag liggende overeenkomsten zijn geheel vrijwillig gesloten; er was geen sprake van een contracteerplicht in die zin dat zorgverzekeraars verplicht zouden zijn om met het Sint Antonius Ziekenhuis een overeenkomst te sluiten.
Tot slot gaat de rechtbank in op eventueel toezicht op het beheer door de overheid of een andere aanbestedende dienst. De rechtbank oordeelt dat de bestaande vormen van toezicht ertoe strekken de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg te waarborgen. Gelet op deze strekking valt niet in te zien of deze vormen van toezicht de beslissing op het bouwen en exploiteren van een parkeergarage beïnvloeden. Verder geldt dat de bouw van een parkeergarage niet geheel onder de reikwijdte valt van het bouwregime, zoals dat op grond van de Wet toelating zorginstellingen en het daarbij horende Uitvoeringsbesluit tot 1 januari 2008 voor ziekenhuizen gold. De rechtbank concludeert dan ook dat van toezicht op het beheer zoals door de Algemene Aanbestedingsrichtlijn en het BAO vereist, niet kan worden gesproken.

Einde onzekerheid

Met deze uitspraak is een voorlopig einde gekomen aan de jarenlange onzekerheid over de aanbestedingsplicht van de algemene ziekenhuizen. Uiteraard staat het algemene ziekenhuizen te allen tijde vrij om vrijwillig over te gaan tot (Europese) aanbesteding. Ziekenhuizen doen er in dat geval evenwel goed aan de voor hen geldende regels in acht te nemen.