“Preventie is overal aanwezig: rookmelders in huizen, airbags in auto’s, borden op straat”, zo geeft Henrique Zorn, General Manager Diabetes Care Nederland en België bij Roche, de aftrap van de discussie. “Waarom kunnen we dit in de zorg niet regelen? Het belangrijkst is de wil om te veranderen. Die is er wel. De vraag is: Hóe gaan we het doen?”

Secundaire preventie

Keynote speaker Hanno Pijl, Hoogleraar Diabetologie aan het LUMC, benadrukt het belang van een paradigmaverschuiving van ziekenzorg naar gezondheidsonderhoud. “We beleven een tsunami aan chronische aandoeningen. Ons zorgsysteem kan dat niet aan. Veel aandoeningen zijn te voorkomen door ons leven gezond in te richten.” Eén van de sleutels ligt in secundaire preventie, zo legt Pijl uit. Vroegtijdige diagnostiek kan het verloop van een risicosituatie of ziekte gunstig beïnvloeden. “Het metabool syndroom vergroot de kans op veel verschillende chronische ziekten. Dus het is een interessante benadering om mensen met een metabool syndroom te detecteren om vervolgens met leefstijlinterventies de kans op ziekten significant te verminderen.”

Geen kosteneffectiviteitsanalyses

Binnen de gezondheidszorg is dit interessant. Mensen worden ouder en hebben meer kwaliteit van leven. Maar keynote speaker Xander Koolman, Associate Professor Health Economics aan de VU Amsterdam, wijst op een ander perspectief. “Als iedereen gezond gaat leven, en iedereen dus langer leeft, stijgen de zorguitgaven enorm”, rekent hij het publiek voor. Vanuit de betaalbaarheid van zorg is preventie geen goed idee. ‘Roken is niet het probleem, maar juist de oplossing’, zo wordt dan cynisch gegrapt. Xander Koolman houdt daarom een pleidooi om niet alleen te kijken naar kosteneffectiviteitsanalyses, maar ook naar levensduur en kwaliteit van leven.

Gedragswetenschappers

Dat preventie heel wat breder is dan de zorg, wordt duidelijk in de discussies die volgen. “De grootste rol ligt bij de overheid”, zegt Hanno Pijl. “We moeten in de politiek besluiten nemen over bijvoorbeeld onze voedselmarkt en over hoe we onze steden inrichten.” De allerbelangrijkste voorwaarde om leefstijlinterventies te laten slagen is bestaanszekerheid, zo benadrukken Xander Koolman en Hanneke Molema, senior consultant bij TNO en programmaleider bij preventieplatform Lifestyle4Health. Als mensen aan het eind van de maand geen geld meer hebben, zullen ze sneller in ongezond gedrag vervallen. Leefstijlinterventies hebben dan geen zin. Preventie vraagt dus om een integrale aanpak, waarbij niet alleen het Ministerie van VWS, maar ook het Ministerie van Financiën en van Sociale Zaken betrokken zijn. “In beleidsontwikkeling rondom gezondheid zullen gedragswetenschappers een nadrukkelijke rol moeten krijgen”, zegt Molema. “Dat gebeurt nu nog te weinig.”

Urgentie

Binnen de samenleving, maar ook binnen de zorg is er nog een wereld te winnen, merkt ondernemer Arjen Huizinga. Hij is CEO van MiGuide, dat met coaches en technologie mensen begeleid naar een andere leefstijl. “De urgentie wordt nog niet overal gevoeld. We willen gedragsveranderingen bij patiënten of burgers, maar ook een gedragsverandering binnen de zorg. Zo’n transitie vraagt om verbinding, tijd en geld.” Volgens Syanni Kristalijn, Chapter Lead Medical Value bij Roche Diagnostics, is er nu wel momentum: “De symptomen worden gevoeld. Het Integraal Zorgakkoord biedt ook voldoende aanknopingspunten om preventie de komende twee jaar vorm te geven. Dat kan alleen in dialoog. De basis is vertrouwen. Dat moeten we samen gaan opbouwen.”

Data delen in regio’s

Maar hoe gaan we dat aanpakken? Volgens Thomas Hankemeier, Professor of Analytical Biosciences ACDR aan het LUMC, ligt een antwoord in regionale aanpak. “Als we willen dat mensen ouder worden en gezonder blijven, zullen we data moeten inzetten om te voorspellen welke interventies zinvol zijn. Dat vraagt om een ander datagebruik. Waarom beginnen we daarmee niet samen op kleine schaal – in regio’s –te experimenteren? Als dat succesvol is, kunnen we opschalen.” Hankemeier gelooft daarbij in een publiek-private samenwerking. “Maar de burger of de patiënt moet de drijvende kracht zijn om data te delen. Gebruik ze voor onderzoek en ga ze niet vercommercialiseren.”

Arbeidsproductiviteit

Esther de Rooij, General Manager Roche Diagnostics Nederland, en Peter van Dijken, Managing Director Gezond Leven bij TNO, sluiten de paneldiscussie af. De Rooij benadrukt de urgentie van het onderwerp. “We doen dit voor de volgende generaties. Als we wachten, hebben we geen kans meer om in te grijpen. We moeten nu, met elkaar, keuzes gaan maken om het anders te doen!” Van Dijken is een ‘blijmoedige belastingbetaler’, zo zegt hij zelf. “Het is een vorm van beschaving dat wij daarmee mensen gezond kunnen houden. De winst van preventie gaat voor een groot deel naar arbeidsproductiviteit. Daar ligt gratis geld! Als mensen duurzamer werken, dragen ze bij aan het bruto nationaal product en zo aan meer geld voor gezondheidszorg. Dus ik ben er optimistisch over dat we hier uit gaan komen.”

M-NL-00001573