De jaren 2010 tot 2015 zijn een cruciale periode in de denkwijzen over de organisatie van de zorg in de meest brede zin. In de ouderenzorg zijn de zorgzwaartepakketten 1, 2 en 3 opgeheven. Hiermee werden feitelijk de verzorgingshuizen afgeschaft. De zorg zou thuis worden geleverd, wat beter zou zijn voor de ouderen omdat ze hiermee meer in eigen regie blijven. De randvoorwaarde hoe dat thuis eruit moest zien, is echter niet uitgewerkt.
Definitie van ‘thuis’
In het Integraal Zorgakkoord worden de uitgangspunten beschreven voor de zorg van de toekomst. Daar staan een paar mooie doelen in waar je het op het eerste gezicht niet mee oneens kunt zijn. De vraag is wel of er goed is nagedacht over de consequenties. De slogan ‘zelf tenzij, thuis tenzij en digitaal tenzij’ suggereert dat thuis het beste is voor eenieder. De vraag is of dat werkelijk nog een thuis is als men afhankelijk wordt van vele anderen.
Gevolgen van zorg thuis
Zorg thuis zorgt nu al voor organisatorische problemen. Wanneer in de nabije toekomst de zorgvraag vanwege demografische ontwikkelingen nog verder stijgt, zal de vraag naar personeel voor deze zorgverlening ook fors toenemen.
Hoe sympathiek de gedachte ‘zo lang mogelijk thuis’ ook is, dit leidt er nu toe dat steeds meer ouderen, als echtpaar of alleen, thuis zitten in hun vaak te grote woningen, al dan niet op steeds meer manieren aangepast vanuit de Wmo. Soms krijgen deze ouderen overdag een dagbestedingsprogramma aangeboden. Daarvoor moeten zij ’s ochtends klaar staan als zij worden opgehaald om naar de dagbestedingslocatie gebracht te worden. Hierdoor is er weinig flexibiliteit in de toch al overbelaste vraag naar wijkverpleging. En dan zullen we over de vervoersproblemen nog maar niet spreken.
Vraag naar contact
Veel thuiszittende ouderen ervaren eenzaamheid of maken zich zorgen over de veiligheid. Ook dit aspect drijft de vraag naar contactmomenten onnodig op. De wijkverpleegkundige en of de huishoudelijke hulp zijn soms de enigen die langskomen en die zij spreken op een dag. Tijd voor een praatje, waar zoveel behoefte aan is, is er niet. Dat moet worden opgevangen door het sociale netwerk of de wijk. Door de verzorgingshuizen af te schaffen en daarvoor geen alternatieven te bieden, zijn ouderen in grote getalen gedwongen thuis te blijven wonen. Deze woningen komen niet meer vrij voor jongeren, jonge gezinnen, kortom starters op de woningmarkt.
Jongeren zonder eigen plek
Binnen de jeugdzorg speelt een soortgelijk probleem. Jongeren die 18 jaar worden vallen buiten de Jeugdwet. Zij worden geacht op eigen benen te (gaan) staan. Dit lukt vaak, maar ook regelmatig niet. Met name jongeren die geen of een beperkt netwerk hebben, komen in de knel. Zij zouden enige tijd beschermd of begeleid moeten kunnen wonen om hen te helpen op eigen benen te gaan staan. Naast dat gemeenten, vaak om financiële redenen, niet gemakkelijk deze zorg verstrekken is er ook geen of onvoldoende passende woonruimte. De doorstroom, op weg naar volwassenheid en zelfstandigheid, is niet mogelijk.
Trend in gehandicaptenzorg
Of neem de trend in de gehandicaptenzorg dat ouders hun kinderen langer thuis moeten houden alvorens in een woonvorm te laten leven. Hoe liefdevol ook, langer thuis is niet altijd bevorderlijk voor de ontwikkeling van het kind. Verder gaat men hier volledig voorbij aan de pijn en het verdriet die ouders hebben om hun kind naar zo’n woonvorm te laten gaan. Het is voor de kinderen soms ook de kans om zich verder te ontwikkelen, los van hun ouders.
De paradigmashift
Stel dat we eens integraler over deze kwesties zouden denken. Stel dat we mooie plekken organiseren waar oudere en/of jongere mensen vooruitlopend op een mogelijke zorg- of ondersteuningsbehoefte (tijdelijk) geclusterd kunnen wonen. In een omgeving die veiligheid biedt, die sociale ontmoetingen en structuur biedt en waar, indien nodig, dagbesteding om de hoek is. Waar hulp gecentraliseerd wordt georganiseerd en beschikbaar is. Waar mensen worden geholpen met het maken van keuzes, werk en huishoudelijke taken. Allereerst gericht op wonen en leven, maar waar (tijdelijk) zorg aan kan worden toegevoegd. De kosten voor wonen zijn voor rekening van de bewoner. De beschikbaarheid en de levering van zorg gebeurt uit collectieve of verzekerde middelen zoals Zvw, Wmo, Jeugdwet of Wlz. Wonen en zorg in geclusterde woonvormen in de wijk: inclusief en niet persé gerangschikt per doelgroep. Niet te groot, maar ook niet te klein. Zouden mensen met een zorgvraag hier niet gelukkiger zijn?
Door: Hub Bloebaum, bestuurder Groep Oosterpoort, Lonneke de Haan, bestuurder Het Laar, Marjolein van der Pol, bestuurder Elyse klinieken voor nierzorg, en Lidy Evenhuis, bestuurder van SGL.
