Eind vorig jaar presenteerde de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) het advies ‘Is dit wel verantwoord?’. Dit vond zijn weerklank in de zorgpraktijk, beleid én politiek: iedereen staat achter het doel om de verantwoordingpraktijk te verbeteren en meer te laten stoelen op vertrouwen.

De vele regels voor verantwoording in de zorg zijn ontstaan in het web van samenwerkende instanties. Onderstaande afbeelding illustreert de enorme hoeveelheid instanties, sommige op afstand van de dagelijkse zorg, die informatie-eisen stellen aan zorgverleners en hun werkgevers. Door dit alsmaar uitdijende systeem hebben zorgverleners steeds minder te zeggen over hun eigen werk. Wie de regeldruk drastisch terug wil dringen, kan onmogelijk alleen naar de werkvloer kijken.

Oplossing 1: Kijk kritisch naar je eigen organisatie

Begin bij je eigen organisatie. Het is belangrijk dat zorgorganisaties en hun personeel niet wachten op aanpassingen in wet- en regelgeving. Een deel van de regeldruk komt namelijk van zorgorganisaties zelf, bijvoorbeeld via het zorgplan, en niet van wetgeving. Ook nu al kunnen zij hun verantwoordingspraktijk dus verbeteren en controles anders gaan inrichten.

De afgelopen decennia is de ambitie van regeldrukvermindering gestrand, onder andere vanwege risicomijding en een gebrek aan gezamenlijkheid en regie. Als in een ‘mexican standoff’ houden de verschillende betrokkenen elkaar onder schot en kan geen van hen zich uit de situatie onttrekken zonder verlies. Om kritisch kijken naar de eigen organisatie voor alle betrokkenen de standaard te maken, tekenden wij een routekaart op.

Oplossing 2: Routekaart wat van wie nodig is

Deze routekaart beschrijft wat van wie nodig is om dat te bereiken. Met een rol voor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, maar ook voor het parlement, systeempartijen als NZa, IGJ en ZIN, en uitvoerende partijen als zorgverzekeraars en accountants. Regeldrukvermindering is namelijk alleen mogelijk met een gemeenschappelijke aanpak onder regie van een geaccepteerde autoriteit haalbaar.

De deelbelangen in de zorg in combinatie met de op consensus gerichte cultuur staan een fundamentele omslag al jaren in de weg. Die omslag hebben we in de jaren dat er nog sprake was van overvloed met elkaar vakkundig kunnen ontlopen. Maar nu de schaarste oploopt en wachtlijsten toenemen door gebrek aan personeel kunnen we het ons niet langer permitteren om de huidige bureaucratie in stand te houden. Dat vraagt iets van de betrokkenen uit de routekaart, inclusief aanpassingen in wet- en regelgeving.

Oplossing 3: Overheidsbeleid gericht op halvering

De overheid kan bijvoorbeeld hergebruik van gegevens verplichten. Het biedt hoop dat demissionair minister Helder forse regeldrukvermindering zo belangrijk vindt. Zij omarmt onze voorgestelde ambitie om tot een halvering van de regeldruk binnen vijf jaar te komen. Om dat te bereiken heeft zij een ‘regiegroep’ in het leven geroepen, onder leiding van twee speciaal gezanten uit het veld. Hoe kunnen deze twee gezanten erin slagen om de Gordiaanse knoop te ontwarren?

Wij adviseren hen om – naast relevante schrapsessies en concrete acties – te blijven benadrukken dat bewindspersonen en parlementariërs mede-eigenaar en medeverantwoordelijk zijn voor deze halvering. Dat betekent dat praktijk, beleid én politiek samen de transitie moeten aangaan, om echt te komen tot gezamenlijk vertrouwen. Anders staan we straks allemaal met lege handen (aan het bed). Laten we ervoor zorgen dat zorgverleners hun werk zo goed mogelijk kunnen én willen blijven doen.

Door Jet Bussemaker en Ageeth Ouwehand. Dit is de eerste blog in de reeks ‘Is dit wel verantwoord’. De komende weken publiceert de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving verschillende blogs van gastauteurs met als doel samen de Gordiaanse knoop te ontwarren.