Op de werkvloer weten zorgprofessionals vaak wel raad met problemen, maar ze weten niet hoe ze collega’s en bestuurders mee kunnen krijgen in het bedenken en doorvoeren van oplossingen. Bestuurders willen professionals wel de ruimte geven om naar voren te stappen en de leiding te nemen in veranderingen, maar ze hebben niet in de gaten dat oude afspraken, gewoonten en omgangsvormen in de weg zitten.

Door en met medewerkers

Een toenemende zorgvraag en de krappe arbeidsmarkt zijn grote uitdagingen, ook bij De Wever, een organisatie voor ouderenzorg in Midden-Brabant. “Hoe we voor ouderen het wonen en zorgen anders kunnen organiseren, bedenk je niet vanuit een beleidsstoel. Wij hebben een stellige overtuiging dat dit door en met medewerkers moet gebeuren”, vertelt Marcel van der Priem, bestuurder van De Wever. “Maar de zorg is van oudsher toch cultureel hiërarchisch georganiseerd. We tuigen klankbordgroepen op en denktanks, maar in the end ervaren mensen in de praktijk vaak dat er iets voor hen is bedacht. En vaak hebben ze nog gelijk ook. We hadden dus iets te doorbreken. Niet door medewerkers ‘even te betrekken’, maar door ze uit te dagen mee in the lead te stappen. Samen de uitdagingen aan te kijken. We vragen gedeeld leiderschap.”

Aan het roer van de beweging

De Wever besloot medewerkers deel te laten nemen aan het programma Gedeeld Leiderschap in de Ouderenzorg van Erasmus Centrum voor Zorgbestuur. Mensen die iets signaleerden in hun werk, en daarvan een veranderopgave wilden maken. Van der Priem: “In de opleiding is veel aandacht voor systemisch kijken naar patronen. Welke patronen in samenwerken zijn er in de organisatie en hoe ga je daar in jouw team mee om? Een gemiddelde medewerker of behandelaar is daar niet in opgeleid. Die kan kundig kijken naar cliënt of patiënt, maar hoe je een werkwijze verandert en daarin je collega’s meekrijgt, is van een heel andere orde. Deelnemers werken aan een verandervraagstuk en krijgen handreikingen om dit aan te pakken, en leren bovendien dat ze het niet alleen hoeven te doen. Nog geen anderhalf jaar geleden stelden we als bestuur de vraag: hoe krijgen we behandelaren nou ook mee in gedeeld leiderschap? Als je nu ziet hoe die behandelaren werken aan opgaves, dan hebben we geen zorg meer of we ze meekrijgen, ze zijn zelf aan het roer van die beweging gaan staan.”

Wennen voor de bestuurder

Het verleggen van het initiatief, het ruimte geven aan de professional om de leiding te nemen in verandering, dat vraagt ook wat van managers en bestuurders. Leidinggeven, dat betekent toch dat je de verantwoordelijkheid hebt om een stip op de horizon te zetten en te bedenken hoe we daar komen? “Dat is een valkuil”, zegt Van der Priem, “waar je al te makkelijk in stapt. Ik zou dit programma andere bestuurders dan ook alleen aanraden als je warm wordt bij het idee van de gedeelde bestuurlijke rol. Voor ons is de kern van de verandering van de zorg dat we steeds de vraag stellen: wat heb jij nodig? Aan professionals, en ook aan cliënten. Het betekent dat je organisatorisch moet veranderen en dat je het onvoorspelbare en het meervoudige moet toelaten. Dat klinkt niet daadkrachtig, en daarom kan het wennen zijn, als bestuurder. Maar het werkt echt, ik zie met welke grote en kleine veranderingen deze medewerkers bezig zijn.” Van der Priem ziet het van dichtbij, want Gedeeld Leiderschap in de Ouderenzorg is een programma dat ook van bestuurders vraagt om deel te nemen en samen met de professionals aan de slag te gaan. Juist dat vindt hij zo waardevol: “ze komen met ideeën en nieuwe werkwijzen waar ik zelf nooit aan gedacht zou hebben. Ik leer zo veel van hen.”

Gedeeld Leiderschap in de Ouderenzorg: iets voor uw organisatie? Een nieuwe leergang start in september 2024. https://www.erasmuscentrumzorgbestuur.nl/gedeeld-leiderschap/