Eén van mijn patiënten, een 53-jarige vrouw met psychische klachten, kampt met ernstig overgewicht. Ook wel morbide obesitas genoemd, wat een duidelijke ziekte is. Het is niet haar schuld dat haar lichaam het gewicht niet kan verminderen, ondanks talloze dieetpogingen die zonder succes bleven. Daarnaast heeft ze moeite met de Nederlandse taal en gebruikt ze andere niet-vervangbare medicatie die ook gewichtstoename veroorzaakt.

Beperkingen door regels

Haar zoon zorgt voor haar en we overwegen om haar nieuwe middelen, zoals Ozempic of Saxenda, voor te schrijven. Deze medicijnen moeten één keer per week worden geïnjecteerd en kunnen helpen bij het gewichtsverlies en het motiveren van gedragsverandering. “Ik kan dus wel afvallen.” Deze werken doorgaans om een begin te maken met het gewichtsverlies. Ze kosten 2500 euro per jaar, maar worden alleen vergoed als de patiënten tegelijkertijd een Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) volgen, meestal in groepsverband. Helaas zijn niet-goed Nederlands spreken of onvoldoende digitale vaardigheden uitsluitingscriteria. Dit betekent dat de mensen uit de groep die deze extra zorg het hardst nodig hebben, de medicijnen niet mogen of kunnen gebruiken.

Een diëtiste in ons gezondheidscentrum is bereid om de patiënt individueel te begeleiden tegen het standaardtarief, wat niet duurder is voor de zorgverzekeraar (vergelijkbaar met GLI). Haar zoon is bereid om te tolken. Echter, de regels belemmeren deze optie, aangezien therapie in groepsverband moet worden gevolgd om voor vergoeding in aanmerking te komen. Doordat de patiënt nu geen zorg ontvangt, leidt dit tot blijvende en nog meer problemen, zoals slaapapneu en pijnlijke knieën als gevolg van haar overgewicht.

Buiten de vinkjes

Wat kan ik nu doen om deze patiënt te helpen? De patiënt valt buiten de vinkjes en past niet in een hokje. Voor de medicatie moet ik een doktersverklaring ondertekenen en drie vakjes aanvinken op een formulier: deze patiënt heeft een erg hoog BMI, heeft nog een andere aandoening en volgt het GLI-programma in groepsverband. Ik kan het vinkje voor dit laatste criterium niet aanvinken. Daarmee valt de patiënt tussen de vinkjes. Zodra je dus drie vinkjes hebt, wordt het vergoed, met twee vinkjes niet. Is dit wel verantwoord? Nee, de patiënt deze medicijnen onthouden vanwege de regels is niet verantwoord. Als ik geen formulier hoefde in te vullen van Zorgverzekeraars Nederland, had ik de patiënt verder kunnen helpen.

Invloed van regelgeving op patiëntenzorg

Het probleem is dat de schade aan de gezondheid door deze en vele andere regels groter is dan de voordelen die zouden voortvloeien uit het zorgen voor de patiënt vanuit het vertrouwen in de arts-patiëntrelatie. Bovendien zou het de huisartsen veel gespreksuren besparen, die ik ook voor andere patiënten had kunnen gebruiken. En de patiënt had al kunnen beginnen met werken aan haar gewichtsverlies.

Vertrouwen in de relatie zorgverleners en verzekeraars

Met vertrouwen in de dokter als uitgangspunt, zou ik als dokter kunnen beoordelen hoe deze patiënt met passende en maatwerkzorg het beste geholpen zou zijn. Dan zou deze patiënt al maanden geleden zijn begonnen met een individueel programma vergelijkbaar met het GLI-programma. Er zijn heel veel patiënten die op deze manier ook op andere vlakken tussen wal en schip vallen. Ook laaggeletterden, mensen die minder digitaal vaardig zijn of verstandelijk beperkt.

Mensen vallen letterlijk tussen de vinkjes

Werken vanuit vertrouwen is inherent aan artsen en andere zorgverleners. Daarentegen staat het vertrouwen in de relatie tussen zorgverleners en verzekeraars onder druk door dergelijke regels. Laten wij streven naar een gezondheidszorgsysteem waar vertrouwen tussen zorgverleners en verzekeraars de norm is, zodat geen enkele patiënt meer tussen de vinkjes door hoeft te vallen.

Door Shakib Sana, huisarts en promovendus, werd nationaal bekend door zijn prikacties op de Rotterdamse markt, samen met het buurtnetwerk en collega’s, en ontving vervolgens demissionair minister Hugo de Jonge na het delen van zorgen over de lage vaccinatiegraad in buurten met lagere sociaaleconomische status.