Focus, efficiëntie en klantvriendelijkheid blijken een trucje dat nagedaan kan worden, zeker als je voortbestaan op het spel staat. Want dat is waar het op neerkomt als de ziekenhuizen de lucratieve planbare zorg aan de slimme zbc’s laten. Andere vormen van zorg zijn wat minder in trek. Wrang genoeg gaat het vaak om vormen van zorg voor de meest kwetsbare mensen. “Als aanbieders niet voldoende betaald krijgen, gaan ze deze vorm van zorg mijden”, zegt Espria-bestuurder Ria Stegehuis over de discussie rond de bekostiging van palliatieve zorg. Het geeft het woord zorgmijder een heel nieuwe betekenis.

Het zorgstelsel

In het huidige zorgstelsel heb je nou eenmaal zorg die loont en zorg die niet loont, stelt ook adviseur Pien Naber. En de zorg die loont is lang niet altijd de zorg die echt nodig is. Zo zou veel zorg die in ziekenhuizen wordt geleverd overbodig zijn, terwijl levensreddende specialistische ggz nauwelijks te krijgen is. Naber ziet hoe de overheid deze ‘scheefgroei’ probeert te fixen met programma’s als het Integraal Zorgakkoord (IZA). Maar eigenlijk moet de ondergrond, het stelsel zelf, nodig opnieuw geëgaliseerd worden. Of ziekenhuiszorg overbodig is, is overigens lastig vast te stellen. Over transparantie en kwaliteit meten wordt nog steeds erg moeilijk gedaan. De zorgverzekeraars, hoeders van zorgplicht, continuïteit, kwaliteit en portemonnee, kunnen uit de declaraties die ze binnenkrijgen heel veel opmaken. Ze durven het niet, want: iets met privacy. Volgens de juristen en onderzoekers een drogreden.

‘Praatcircuit’

Het IZA, met alle goede bedoelingen voor passende zorg van dien, dreigt intussen te verworden tot een ‘praatcircuit’. Stephan Valk is na zijn periode als ggz-bestuurder aan de slag gegaan als een van de twee speciale gezanten die de regeldruk in de zorg moeten aanpakken. De Regiegroep Aanpak Regeldruk valt binnen de ‘overlegstructuur’ van het zorgakkoord, maar kan geen wetsvoorstellen afdwingen en heeft geen doorzettingsmacht. “Zo werkt het gewoon niet. Wie in dit land heeft er wel doorzettingsmacht?”, verzucht Valk. Bij het verdelen van het geld voor transformatieplannen werken de ziekenhuizen zich, met hun beleidsmatige slagkracht en marktpositie, naar de voorkant van de rij. Care-bestuurder Stegehuis is “helemaal voor het IZA en het GALA”, maar de financiering doet ze vooralsnog in eigen tijd en met eigen geld. In het huidige stelsel gaat het geld zo opnieuw langs de weg van de minste weerstand.