Op de stelling ‘Het ontbreekt de zorg aan ondernemerschap’ reageerden deze week 77 mensen. 35 van hen onderschreven de stelling, 42 mensen waren het er niet mee eens. Hieronder een greep uit de reacties. Opvallend is dat de voor- en tegenstemmers vaak dezelfde argumenten gebruiken om hun stelling te onderbouwen.

Passieve sector

Een deel van de reageerders ziet de zorg als een passieve sector, die te weinig het heft in eigen handen neemt. Het geld komt toch wel binnen. “De zorgsector laat teveel gebeuren en neemt veel te weinig initiatief om de problemen van de toekomst (onbetaalbaarheid en personeelsgebrek) aan te pakken”, schrijft een toezichthouder in de ouderenzorg. “Zolang er geld wordt verstrekt is men niet actief genoeg!”

“Het zogenoemde instellingsdenken viert nog steeds op veel plaatsen hoogtij”, beaamt een zorgbestuurder. “Met name een waardegericht ondernemerschap brengt een combinatie die de zorg en cijfers beter doet schijnen, zeker in vergelijking met de ‘oude’ handelswijze.”

“Er wordt veel geld verkwist in de zorg”, voegt een ggz-bestuurder toe. “Vooral in de reguliere zorg. Daar lijkt veel minder motivatie om een rendabele bedrijfsvoering in te richten. De aandacht gaat primair naar zorg. Logisch, maar als er niet gestuurd wordt op gezamenlijke verantwoordelijkheid voor zorg én bedrijfsvoering zal er altijd geld te kort zijn.”

Innovatieve kracht

Er wordt hierbij vaak gewezen op de innovatieve kracht van ondernemers.  “Ondernemerschap zorgt voor innovatie”, schrijft een ziekenhuisdirecteur. “Voor verandering, voor het anders inrichten van zorgprocessen, dat zo hard nodig is om de zorg voor de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden. Er zijn zoveel mooie voorbeelden van succesvol ondernemerschap bij zelfstandige klinieken, maar ook in of samen met publieke ziekenhuizen.”

Geen ruimte voor ondernemerschap

Volgens anderen is er in de zorg gewoonweg geen ruimte voor ondernemerschap. “Het klopt wel dat er weinig ondernemerschap is in de zorg”, schrijft een psychiater. “Maar de vraag is of dat aan de zorg te wijten is. Bij innovatie gaan de kosten voor de baten uit, moet je investeren. Daar moet je geld voor hebben. In de branche waarin ik werk, de ggz, is dat geld er niet, zijn de marges te klein. Tweede probleem is dat de eventuele baten van je ondernemerschap bij anderen terecht komen: hetzij bij de patiënt, hetzij bij de zorgverzekeraar, of bij beiden. In een context waarin je voor verrichtingen met krappe prijzen betaald wordt, die je ook nog eens niet zelf kan bepalen, kan je weinig ondernemerschap verwachten.”

“Ondernemen in de eerste lijn is vrijwel onmogelijk gemaakt”, stelt een logopedist die werkzaam is in de gehandicaptenzorg. “Zorgverzekeraars bepalen hoe de zorgverleners moeten ondernemen en beperken de mogelijkheden tot ondernemen door onderbekostiging in de eerste lijn.”

“Er is wegens stalinistische regelgeving geen ruimte voor ondernemerschap, als huisarts zijn mijn tarieven door NZa vastgelegd op een fractie van marktconform niveau. Er is geen vrije markt en een onbetrouwbare overheid verandert steeds de spelregels. De enige manier om als ondernemer geld te verdienen in de zorg is door cherry picking, zorg contracteren die je wegens personeelstekort niet kan leveren en gebakken lucht verkopen in het innovatiecircus.”

Gevestigde orde

Desondanks is er wel ondernemerschap in de zorg, zien sommige reageerders. “Op zich is er genoeg ondernemerschap in de zorg”, stelt een ceo uit de ziekenhuiszorg. “En dat is ook juist nodig om voldoende te innoveren en andere zorgaanbieders scherp/wakker te houden. Neem het voorbeeld van ziekenhuizen die nu ineens het ‘ei van Columbus’ ontdekken: de zbc-werkwijze (!) en daarmee reclame maken over hoe zorgvernieuwend ze zijn. Dat geeft aan dat juist het oude denken te lang in stand wordt gehouden (vaak kosten ineffectief, klant onvriendelijk) en dat ondernemerschap en daarmee gepaard gaande zorginnovatie goed kunnen zijn. Ondernemerschap wordt echter vaak enorm afgeremd door dezelfde gevestigde orde met populistische taal zoals ‘zorgcowboys’. Dus wat is vooral nodig: ‘vertrouwen in plaats van wantrouwen’ en ‘open staan voor nieuwe, kosteneffectieve, klantvriendelijke, maatschappelijk zinvolle en leuke initiatieven’ in plaats van blijven hangen in ‘ons kent ons’-circuitjes en oude gewoontes.”

Negatieve connotatie

Het woord ondernemerschap heeft volgens een goed deel van de reageerders een negatieve bijsmaak in Nederland. “In Nederland zijn wij zo bang voor winstuitkering en excessen dat we de goede voorbeelden geen aandacht geven en de slechte uitzonderingen wel”, schrijft de ziekenhuisdirecteur verder. “Ondernemen is ook risico nemen, is ook (mogen) falen. Als falen niet mag, dan wordt er niets meer geprobeerd. Winstuitkering is prima te reguleren, inefficiënties die in het niet ondernemende deel van de zorg volop bestaan, veel minder. Daar is gek genoeg nauwelijks aandacht voor. Deze negatieve houding ontmoedigt ondernemerschap.”

Die negatieve connotatie voor een groot deel van de reageerders terecht. “De zorg is geen onderneming!”, vindt een verpleegkundige uit de eerstelijnszorg. “We moeten zorgen dat er goed zorg wordt gegeven, waarbij we verantwoord met geld om moeten gaan. Maar al die mensen die mensen die met plannen en mooie verslagen de zorg wilden regelen, hebben tot nu toe alleen maar geld gekost! Denk aan degene die voor mensen zoveel mogelijk pgb-geld hebben binnen geharkt, in plaats van te kijken wat nodig is!! Schandalig.”

Verdienmodel

“Het ontbreekt de zorg aan maatschappelijke waarden”, schrijft een wijkverpleegkundige. “De zorg wordt gedreven door economische waarden, het geld. Terwijl zorg moet gaan over solidariteit, inclusie, compassie, duurzaamheid, medemenselijkheid. De hele samenleving vaart wel bij gezondheid voor de hele beroepsbevolking. Gezondheidszorg zou zich dus ook veel meer moeten richten op gezondheid en niet op ziekte. Nu is ziekte een verdienmodel en dat versterkt de sociaal economische gezondheidsverschillen wat niet ten goede komt aan onze maatschappij. Het huidige verdienmodel wordt in stand gehouden door degenen die hier hun businessmodel op gebaseerd hebben. Als de huidige volumebeheersing (geld) de focus is, gaat dat ten koste van de kwaliteit en daarmee de volksgezondheid.”