Het is tijd om ingesleten patronen te doorbreken om zorg voor kwetsbare ouderen gelijkwaardig te maken. Waarom staan er zo weinig mensen op de barricaden om patronen in de zorg te doorbreken en betekenisvolle oplossingen te vinden? Ze zijn er wel, voor mensen met dementie. Denk aan Anne-Mei The en Mark Smit met de Sociale Benadering Dementie en Teun Toebes. Albert Vlemmix met Community Care in Dongen en Jim van Os en Michael Milo in de ggz. Zij werken aantoonbaar anders en beter, hun ideeën zijn fris en goed onderbouwd. Helaas is de context vaak niet ideaal, in klassieke, hiërarchisch ingestelde zorgorganisaties die niet op creativiteit en sociale innovatie zijn gericht en waar een lage-kostenstrategie vaak de boventoon voert.

Sociale Benadering

Wij hebben een tijdje mogen meelopen in de ontwikkeling van de Sociale Benadering Dementie en zelf ervaren hoe moeizaam verandering kan verlopen in bestaande organisaties. Vaak weten medewerkers niet goed wat er van hen wordt verwacht – en als ze het wel weten ontbreekt het aan moed bij organisaties waarin zij werken die niet voor de volle 100 procent doorpakken.

Toch is het een visie die in de praktijk werkt. Een werkwijze waarin zelfvertrouwen en zingeving voor bewoners centraal staan, mede dankzij betekenisvolle, warme relaties en connecties met de buitenwereld. De zorgprofessional ziet de bewoner en de naaste als een gelijkwaardige en krijgt de gelegenheid om minder te ‘doen’ en meer te ‘zijn’.

Nieuwe plek voor zorg

Vanzelfsprekend is de kwaliteit van zorg op orde. Zorg is voorwaarde om aan de dag te beginnen, het is geen hoofddoel of focus. Daarmee is zorg onderdeel geworden van een fijn leven. Dat is in onze beleving de juiste plek.

Om op deze manier te kunnen werken zijn naast zorgprofessionals mensen met een andere achtergrond nodig: mensen die met een andere bril naar bewoners kijken. Samen bouwen deze totaal verschillende medewerkers aan een fijn leven van bewoners. Hoe dan? Door het (sociale) leven van de bewoner niet over te nemen maar in stand te houden of te herstellen, door het bestaande netwerk van een bewoner bij zijn leven te betrekken, en wanneer er geen netwerk is, er een met andere bewoners of nieuwe vrienden te creëren.

Familie en naasten krijgen er zo’n twintig broers en zussen bij. Toen we dit principe in een training vertelden, voelden teamleden direct aan wat hun nieuwe plek was. We doen het samen en ieders rol en talent telt.

Behoeften

Er zijn universele menselijke behoeften bij bewoners en medewerkers. Dit wordt bevestigd in de talloze gesprekken die we hebben gevoerd. Iedereen heeft behoefte aan:

• Autonomie: ruimte om zelf te mogen bepalen en te regelen, inclusief inspraak;
• Sociale behoefte: verbinding en relatie, erbij horen, gezien en erkend worden;
• Competentie: jezelf kundig en bekwaam achten, effectief zijn, ertoe doen.

Als de bezigheden van zorgmedewerkers zodanig zijn ingericht dat ze kunnen floreren, halen zij meer voldoening uit hun werk. Samenwerken gaat beter, iedereen is gemotiveerd, er wordt gelachen en het kan niet anders dan dat het aantal ziekmeldingen door overbelasting of frustratie daalt. Langer en vaker zijn er dezelfde gezichten, daar worden bewoners en hun naasten ook blij van.

Chronisch nieuwsgierig

Gezonde teams zijn divers. De nieuwe, anders getalenteerde collega’s zullen knelpunten blootleggen en verbazen. Tussen de verschillende werelden en perspectieven worden bruggen gebouwd – en ze hoeven maar één ding te doen: chronisch nieuwsgierig zijn naar de ander, naar de bewoner, naar naaste(n) en naar collega’s.

Is een organisatie bereid om ook naar zichzelf te kijken? Naar structuren, systemen en passend leiderschap? Bij een verdrietig plantje in de vensterbank kijken we direct naar de context van te weinig zonlicht, te kleine pot enzovoorts, maar bij een verdrietig team kijken we vooral naar hoe het team of het individu zich moet ontwikkelen. De Sociale Benadering zou bestaansrecht moeten geven aan een nieuw type ouderenorganisatie. Een organisatie die iets aanbiedt wat mensen wél willen hebben.

Jorie Akkermans is voormalig directeur zorg en was werkzaam bij diverse ouderenzorginstellingen en nauw betrokken bij Social Trails Sociale Benadering Dementie en bij de implementatie ervan op verschillende (nieuwe) intramurale locaties door Nederland. Na twintig jaar actief te zijn geweest in de ouderenzorg stapt ze nu over naar de gehandicaptenzorg.

Jeroen Cras is eigenaar van advies, training- en coachingsbureau De Tweede Morgen en vennoot bij Strategie in een Dag. Hij is in verschillende rollen actief bij onder andere diverse zorginstellingen en nauw betrokken geweest bij de Social Trials Sociale Benadering Dementie.