Het risico op incidenten staat terecht steevast op plek 1, 2 én 3 van het lijstje met bespreekpunten over het idee en de uitvoering van open deuren. De vraag is namelijk niet óf er bij een open-deuren-beleid incidenten plaatsvinden, maar wanneer.

In de ouderenzorg is het open-deuren-beleid en de praktijk daarvan het meest tastbare voorbeeld. Het zal maar net in jouw dienst gebeuren. Meneer Handsen loopt de vaart in, mevrouw Brabander heeft een aanvaring met een fatbike of mevrouw Ricardo struikelt zo akelig dat de schade onherstelbaar is.

Van voorkomen naar verantwoord hanteren

Weg van de beperking, de gesloten afdeling, voor de hele groep. Op naar maatwerk voor het individu. En ja, daar zitten risico’s en keuzes rond verantwoordelijkheden en aansprakelijkheid aan vast.

Incidenten waren er, zijn er en zullen er altijd blijven. Het zit vast aan zorg voor mensen met gedragsproblematiek in de langdurige zorg. We schuiven langzaam op van koste wat het kost willen voorkomen van incidenten, naar professioneel en verantwoord hanteren van incidenten.

Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid

De sleutel naar open-deuren-beleid in de ouderenzorg ligt bij de medewerkers. Dat is geen sinecure, want het is een heel pakket voor de collega’s ‘aan het bed’. Het vraagt vaardigheid in omgang met bewoners en familie, het hanteren van hulpmiddelen zoals GPS en het begrijpen van onbegrepen gedrag.

Het is dan ook niet meer dan logisch om de eerste stappen naar het openen van deuren met de zorgmedewerkers te nemen, als het initiatief daarvoor al niet van henzelf vandaan komt.

Het maakt niet uit hoe logisch het open-deuren-beleid op papier is gezet, er blijven altijd vragen over verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid. Over vrijheden binnen én buiten de deur van de zorgaanbieder. Want daar zit verschil tussen: een incident buiten de voordeur voelt zwaarder aan. Zoals een zorgcollega na een intens gesprek over open deuren verzuchte: “Als een bewoner op straat dood neervalt is dat blijkbaar erger dan dat haar dat binnen overkomt.”

Beleid

Zeker bij grote incidenten is de impact enorm. Op de bewoner zelf, maar ook op naasten, medebewoners,  directe zorgverleners, behandelaren en op management en bestuur. Wat kan je daar op organiseren?

S&L Zorg in Roosendaal, zorg voor verstandelijk gehandicapten, vroeg Vilans het goede gesprek aan te gaan met een serie betrokkenen over beleid bij ernstige incidenten. Niet dat het vaak voorkomt; zo’n vier keer in de afgelopen tien jaar. Als het gedrag van een bewoner heftig en langdurig escaleert, dan dreunt het effect nog lang na bij betrokkenen. Los van wat er te verbeteren valt, gaven de gesprekken prima zicht op handvatten voor praktisch toepasbaar beleid.

Hoe je het precies inricht is natuurlijk per organisatie en situatie afhankelijk. Maar de boodschap is hoopvol: op de drieslag voor-tijdens-na incidenten is beleid te maken dat de praktijk helpt.

Voor het incident

Zie je de signalen die indicatie zijn voor oplopende spanning bij een bewoner? Naast alledaagse afwijkingen zoals een meer in zichzelf gekeerde bewoner ook verstoring van slaappatroon, problemen met voeding en obstipatie – alledaagse afwijkingen van het normale patroon. In de gehandicaptenzorg heet dat het signaleringsplan.

Tijdens het incident

Is er een noodnummer te bellen als de pleuris uitbreekt en wat is dan de reactie? Bij S&L krijg je 24/7 en dus ook 3u ’s nachts meteen een gedragsdeskundige of manager aan de lijn. Je krijgt rugdekking, je staat er niet alleen voor.

Na het incident

Is er een debriefing geregeld na traumatische incidenten? Voor de bewoner, familie, direct betrokken medewerkers en medebewoners? Om de weg naar normalisering van omgang met betreffende bewoner te begeleiden. Met aandacht en nazorg voor direct betrokkenen.

De uitvoering vereist de wil, de kennis en het lef om keuzes te maken. Jolanda Buwalda, bestuurder van Omring, verwoordt het als volgt: “Ik ben liever verantwoordelijk voor één incident dan voor het nodeloos opsluiten van die andere 99 mensen achter onze voordeur.”

Door Jeroen Schumacher, programmamanager zorg & dwang bij Vilans