In Utrecht speelt de huisvesting van het gezondheidscentrum Kanaleneiland, waarvan de verhuurder de huur heeft opgezegd. Er wordt druk gezocht naar een alternatief. Huisartsen richten zich tot de gemeente. De gemeenteraad in Utrecht had en heeft het er moeilijk mee. De gemeente en de gemeenteraadsleden worden zwaar belobbyd. Het gezondheidscentrum heeft er zelfs een huisarts een dag in de week voor vrijgesteld. De SP stelde onlangs nog Kamervragen. Een slepende kwestie met veel ongerichte energie.

Wie is aan zet?

Alles begint met de vraag wie er aangesproken moet worden. Is de gemeente wel aan zet? Natuurlijk betreft het hier een maatschappelijke en voor de burgers belangrijke voorziening, maar is het niet de zorgverzekeraar die als eerste moet worden aangesproken?

De gemeente doet er verstandig aan niet op individuele huisvestingsvragen van hulpverleners in te gaan. Huisvesting in de grote steden is altijd al duurder geweest en bovendien álle individuele hulpverleners in de eerstelijnszorg hebben er last van. Het is geen taak van een gemeente: huisartsenzorg valt geheel onder de verantwoordelijkheid van de zorgverzekeraar (de Zorgverzekeringswet). In de huisartstarieven zijn componenten opgenomen voor huisvesting. Binnen de Zorgverzekeringswet kan de discussie worden aangegaan of die tarieven, bijvoorbeeld voor huisvestingskosten, hoog genoeg zijn. Hierin speelt de gemeente geen rol. Die moet zich verre houden van financiële bijdragen of andersoortige compensaties (zoals ‘huursubsidie voor huisartsen’).

Minister Agema heeft in een Kamerdebat in december 2024 klip en klaar duidelijk gemaakt dat steun voor huisartsen op dit punt niet aan de orde is. Zij verwees – volkomen terecht – naar de NZa die over de tarieven van huisartsen juist geconcludeerd had dat huisartsen er financieel goed voorstonden. De inkomsten overtreffen vaak in het algemeen de (gestegen) kosten. De minister heeft geen zin een rol te spelen in een ‘Waarborgfonds voor huisartsen’.

Een gemiddelde huisartsenpraktijk heeft een bedrijfsresultaat van 218.000 euro per huisarts, meldde de NZa eerder al. Ook het gezondheidscentrum Kanaleneiland is gewoon een verband van vier huisartsenpraktijken.

Wat dan wel?

Dat laat allemaal onverlet dat er wél een probleem is met de huisvesting van tal van eerstelijnshulpverleners. Omdat zij doorgaans kleine ondernemer zijn, worden ze geacht hun broek in eerste instantie zélf op te houden en bij tegenslag niet meteen op de overheid te gaan leunen.

Gemeenten kunnen hierbij overigens best een rol spelen. Een proactieve opstelling is misschien juist nu ook nodig. Waarom begint de gemeente, bijvoorbeeld samen met de (grootste) zorgverzekeraar in de regio, niet een gezamenlijk bedrijf voor exploitatie van praktijkhuisvesting van hulpverleners? Er is een gedeeld belang: zorg- en welzijnsorganisaties verbinden door hen gezamenlijk te huisvesten. Zorgverzekeraars beleggen zelf, maar hebben ook contacten met aan hen gelieerde vastgoedfondsen. Gemeenten (met hun woningbouwcorporaties) zouden via zo’n bedrijf geschikte praktijkpanden kunnen gaan bouwen, kopen, opkopen en/of verhuren.

Faciliteer zorgvastgoed

Richt een gemeenschappelijke onderneming op met een maatschappelijk doel: huisvesting bieden aan (organisaties van) hulpverleners die daar behoefte aan hebben. Het pensioenfonds Zorg en Welzijn zal vast willen mee-investeren Het biedt de mogelijkheid in nieuwbouwwijken de nodige vierkante meters te realiseren voor zorgvastgoed, waarbij zorg van begin af aan met welzijns- en begeleidingsorganisaties is verbonden.

Een (stedelijk of regionaal) bedrijf voor huisvesting/praktijkruimte voor zorg- en dienstverleners past perfect in de tijdgeest. Huisvesting faciliteren, daar moet je wel wat voor doen. Anders stuiteren we van het ene naar het andere incident…

Door: Martien Bouwmans, auteur van Het zorgstelsel Ontrafeld