Het onderscheid tussen academische en algemene ziekenhuizen is niet zo zwart-wit. Er zijn ook specifieke expertisecentra in algemene ziekenhuizen. Sinds twee jaar vergoedt VWS als experiment de topzorg in drie van deze expertisecentra. In totaal wordt 30 miljoen euro voor een periode van vier jaar besteed aan de combinatie van zeer specialistische zorg en wetenschappelijk onderzoek in het St. Antonius in Utrecht, Nieuwegein en Woerden, ETZ in Tilburg en het Oogziekenhuis te Rotterdam. Ter vergelijking, de acht umc’s en het NKI-AvL ontvangen hiervoor jaarlijks samen ruim 650 miljoen euro, voorheen bekend als de academische component. Dit TopZorg experiment is nu halverwege. VWS zal in de aankomende regeringsperiode moeten beslissen of er ruimte blijft voor topzorg buiten de umc’s.

Activiteiten zonder vergoeding
Aan een apart budget voor topzorg buiten de umc’s zal ook na afloop van het experiment behoefte blijven bestaan. Tijd voor multidisciplinair overleg wordt nu niet uit reguliere middelen betaald. Second opinions, vaak alleen ‘op papier’ voor andere specialisten in heel Nederland, worden vaak niet vergoed. De longartsen in het St. Antonius houden wekelijks videoconferenties met 14 ziekenhuizen, waarbij per jaar meer dan 500 patiënten besproken worden. Dit voorkomt dat patiënten onnodig lange afstanden moeten reizen. Deze teleconsultatie leidt tot minder overdiagnostiek en overbehandeling in de aangesloten ziekenhuizen. Daarnaast zijn sommige vormen van behandeling die in de expertisecentra plaatsvinden zo specifiek of experimenteel, dat er (nog) geen vergoeding voor bestaat. Bijvoorbeeld de hartoorsluiting bij patiënten met boezemfibrilleren en een contra-indicatie voor het gebruik van antistolling.
Het St. Antonius heeft vanuit Brussel enkele erkenningen als Europees Expertise Centrum (EEC) ontvangen. Op basis van strenge criteria, die in eerste instantie zijn opgesteld voor umc’s. We investeren binnen het St. Antonius in een biobank. Tevens worden nauwe banden onderhouden met de patiëntenverenigingen. Activiteiten die niet direct te vertalen zijn naar een betaalde zorgactiviteit. Daarbij nemen we onze verantwoordelijkheid voor specifieke kennisoverdracht, organisatie van symposia, voorlichtingsbijeenkomsten en onderwijs. Deze kennisverspreiding kent geen financiering. En dan gaat deze bijzondere topzorg ook nog gepaard met een aanzienlijke wetenschappelijke productie.

Bovenregionale expertisecentra
Natuurlijk bevindt het leeuwendeel van de topklinische functies zich in de academische ziekenhuizen. Daarvoor krijgen zij terecht extra budget. Maar ook enkele algemene ziekenhuizen – op basis van de erkenning als EEC hooguit vijf tot tien – hebben bovenregionale expertisecentra met een academische statuur. Ook zij hebben daarvoor extra geld nodig. Er zijn meer redenen om buiten de umc’s ruimte te bieden voor topzorg. De umc’s richten zich steeds meer op zeldzame aandoeningen. In de topklinische ziekenhuizen wordt onderzoek naar meer frequent voorkomende aandoeningen gedaan wat zorgt voor meer balans in de nationale onderzoeksportefeuille.

Verdeling budget voor topklinische zorg
De vraag is hoeveel budget voor bijzondere expertise naar de algemene ziekenhuizen zou moeten gaan. Die vraag kunnen we voorleggen aan de Nederlandse Zorgautoriteit. De NZa kan de zogeheten ROBIJN-criteria (Rijks Overheid Bijdrage IJverig Nageplozen), opgesteld door de umc’s, toetsen op hun consistentie en vervolgens toepassen op alle ziekenhuizen. Zo wordt objectief vastgesteld hoeveel topzorg zich buiten de umc’s bevindt. Daarmee levert de NZa een bijdrage aan een goede discussie over de verdeling van het budget voor topzorg. Budget waar we niet op moeten beknibbelen en dat niet moet worden weggehaald bij de umc’s. Er is structureel extra budget nodig voor topzorg in sommige niet-academische ziekenhuizen.

Prof. dr. Douwe Biesma is voorzitter raad van bestuur St. Antonius Ziekenhuis Utrecht/Nieuwegein/Woerden