Met enkel technisch leiderschap kom je er als bestuurder of manager van een zorgorganisatie niet meer in deze hectische tijden. Wie de plank niet volstrekt wil misslaan, moet adaptief leiderschap aan de dag leggen.
Henk Schildkamp speelde jarenlang Stratego in verzekeringsland en kan het dus weten. Onder druk van de markt en stelselwijzigingen smeedde hij een verzameling bescheiden zorgverzekeraars aaneen tot één groot Menzis.
Schildkamp onderscheidt in een college voor zorgdirecteuren vijf elementen bij het ‘leiding geven aan adaptieve situaties’.
1. Stel een goede diagnose: de juiste vragen stellen is belangrijker dan de antwoorden geven.
2. Schep een adequate werkorganisatie en houd deze onder voldoende druk. Haal mensen uit hun comfortzone.
3. Wees vastberaden en herken en bestrijd sabotage. Sabotage kent vele gedaanten: ontkenning, zwartepieten, technicaliseren, op de man spelen, vertragen, enzovoorts.
4. Delegeer, delegeer! (Zegt de man die doorgaans ruim 70 uur per week werkte.)
5. Honoreer kritiek, maar houd wel de 80 (positief) – 20 (negatief) regel aan.
Adaptief leiderschap vereist Kleinmut, zoals de Duitse Bundeskanzler Helmut Kohl het zo fraai doch onvertaalbaar placht uit te drukken. Kleinmut toonde hij door voorbij nationale belangen te streven naar één Europa. Hij trotseerde het Duitse Volksempfinden.
Lef om medewerkers van gebaande paden te lokken en ononontgonnen gebied in te sturen. Zulke Kleinmut was ook nodig bij de totstandkoming van Menzis. Schildkamp: “Als je gaat fuseren, stuit je op wonderbaarlijke weerstanden. Die moet je herkennen en aanpakken.”
Een garantie voor een eeuwig leiderschap is Kleinmut echter niet. Helmut Kohl schoot door in overmoed: het illegaal bijvullen van de CDU-partijkas kostte hem politiek gesproken de kop. De terugtocht van Henk Schildkamp verliep aanmerkelijk rimpellozer met een koninklijke onderscheiding bij zijn vervroegde pensionering.
Kleinmut betrachten is niettemin riskant. Ziekenhuisbestuurders die medisch specialisten het bos in willen sturen, weten er alles van. Jan Moen heeft in Leiden of lijden overtuigend beschreven dat ze gemiddeld niet heel lang op hun post blijven.
Also: Kleinmut ist gut, aber nicht zuviel bitte!
Door: Ruud Koolen
