De NZa en IGJ publiceerden een signalering waarin zij pleiten voor versterking van de integriteit en professionaliteit van het bestuur in de zorg. De toezichthouders zouden graag zien dat er een nieuwe wettelijke, open norm komt op het gebied van integere en professionele bedrijfsvoering. Zij gaan daarop toezien, met boetes en aanwijzingen in hun gereedschapskist. De signalering viel samen met de berichten over Alliade, waar het bestuurlijk van de rails was gelopen.
Grote woorden
Daarbij gebruiken de toezichthouders ook nog eens grote woorden. Versterking van de integriteit van bestuur in de zorg is geen technische aangelegenheid. Het is een met moraliteit geladen thema. Niemand hoort graag dat zijn integriteit moet worden versterkt.
Dat doen de NZa en de IGJ in een als ‘brandbrief’ bedoelde signalering, zo meldde een van de auteurs afgelopen donderdag op een congres. Er is kennelijk brand, maar waar dan?
Signalen over oneigenlijke besteding zorggeld
Bemoeienis met goed bestuur wordt gerechtvaardigd door het feit dat de NZa en IGJ steeds meer signalen ontvangen over het oneigenlijk besteden van zorggeld en twijfelachtige financiële of organisatorische constructies, aldus de NZa en IGJ in hun ‘brandbrief’.
Hoeveel signalen zijn dat precies en wat houden die in? We lezen in de signalering dat het in 2017 om 675 signalen ging. Wanneer we het rapport waarnaar verwezen wordt erop naslaan, blijkt in een oogopslag dat de NZa of de IGJ in 648 gevallen al kan ingrijpen.
De 184 gevallen van upcoding (het declareren van een duurdere prestatie dan die is verleend) of de 140 gevallen van vervalsing, kunnen door de NZa al bestraft worden met een boete. Hoeveel boetes heeft de NZa uitgedeeld in 2018 tegen dit soort mogelijke misstanden? Op de site van de NZa staat dat dat instrument in 2018 één keer is ingezet. Eén keer!
De IGJ kan al ingrijpen als de kwaliteit van zorg in gevaar komt. De minister kan al ingrijpen in de organisatiestructuur van een zorgaanbieder. Het hoeft niet te verrassen dat die bevoegdheid nog nooit is gebruikt. Het vragen om een nieuwe bevoegdheid lijkt op het vragen van weer nieuwe cadeaus aan Sinterklaas, terwijl die van vorig jaar nog niet zijn uitgepakt.
Slechts in 27 gevallen gaat het om signalen in de categorie ‘overig’. Daarvan valt niet te zeggen of de NZa en IGJ er met bestaande bevoegdheden tegen kunnen optreden, maar ook niet of een wettelijke regeling voor goed bestuur zou helpen.
Argumentatieve upcoding
De NZa en IGJ hanteren een vorm van argumentatieve upcoding, om die term maar even te lenen. Een beweerdelijk probleem waar de NZa de bestaande handhavende bevoegdheden nauwelijks voor gebruikt, wordt ingezet om bevoegdheden te krijgen ter bestrijding van een ander probleem waarvan het bestaan niet aannemelijk wordt gemaakt.
Mijn stelling is deze: de term ‘brandbrief’ en de koppeling met integriteit, suggereert een morele desoriëntatie bij bestuurders en toezichthouders die de NZa en de IGJ feitelijk niet onderbouwen.
Is een open norm voor goed bestuur een goed idee?
Tijdens het congres ‘Nieuwe financiële verantwoording’ van afgelopen donderdag werd in een van de deelsessies een casus besproken waarbij raad van toezicht, raad van bestuur, medische staf, management en OR met elkaar in een complexe bestuurlijke crisis waren beland. De deelnemers aan die sessie – ervaren bestuurders en toezichthouders – keken ieder op hun eigen wijze naar het probleem en de gesuggereerde recepten vertoonden variatie. Goed bestuur en toezicht is dus geen digitaal proces. Dat zal eenieder beamen die er in de praktijk mee te maken heeft. Zou publiekrechtelijk toezicht op dit complexe proces via handhaving van een open norm iets toevoegen? Zou er een heilzame preventieve werking uitgaan van een boete van de NZa of IGJ ter voorkoming van verkeerde afwegingen? De toezichthouders verwachten dat wel, ik geloof er niets van en de praktijk geeft evenmin reden daar optimistisch over te zijn.
Open norm kent twee gevaren
Daarbij heeft handhaving door de NZa en IGJ van een open norm voor goed bestuur ten minste twee gevaren. In de eerste plaats valt bijna alles wat binnen een organisatie gebeurt wel op de een of andere manier te koppelen aan bestuur. Als handhaver van een open norm hebben de NZa en IGJ dan maximale mogelijkheden om zich overal mee te gaan bemoeien. In de tweede plaats wordt de open norm natuurlijk ook ingevuld door de opvatting van de toezichthouder. Die mag in regels gaan vastleggen wat goed en wat slecht is. Dat zullen ze ook gaan doen, al dan niet in versluierende termen als ‘handreikingen’ of ‘best practices’. Alle winst die met de schrapsessies van regelgeving is behaald, wordt weer ingeleverd.
Voorstel NZa en IGJ niet goed doordacht
De signalering geeft er blijk van dat NZa en IGJ het onderwerp van hun voorstel nog niet goed doordacht hebben en nog niet klaar zijn om gezaghebbend dit terrein te gaan betreden.
Alles wordt op een hoop gegooid: risicomanagement, geschiktheid van bestuurders, maatschappelijke en financiële verantwoording, beheerste bedrijfsvoering en belangenverstrengeling. Op pagina 1 wordt gepleit voor een duidelijke norm voor integere en professionele bedrijfsvoering. Op pagina 2 is dat onhaalbare doel al weer vervangen door een open norm die meandert op de golven van de Governancecode, de rechtspraak en de specifieke omstandigheden van het geval.
De toezichthouders doen het daarbij voorkomen alsof integriteit en professionaliteit nu alleen door zelfregulering tot stand gebracht wordt. Dat is natuurlijk niet zo. Het Burgerlijk Wetboek kent reeds bepalingen die richting geven aan het handelen van bestuurders. Nepfacturen kwalificeren nu ook al als valsheid in geschrifte. Er is een wettelijke regeling voor tegenstrijdige belangen bij bestuurders van NV’s en BV’s, voor stichtingen is een wetsvoorstel aanhangig.
Geen belangenverstrengeling!
En daarmee zijn we terechtgekomen bij een gênant punt dat laat zien dat beide toezichthouders niet weten waar ze het over hebben (of er een heel eigen vocabulaire op nahouden). In de rapportage over Alliade wordt op meer dan één plek het verwijt van belangenverstrengeling gemaakt. Dat is een juridische term die goed klinkt, maar die niet te snel van stal gehaald moet worden. Dat doet de IGJ wel in de rapportage en de directeur Toezicht van de NZa benoemde het vervolgens als topprioriteit. Maar de beschreven feiten in de rapportage wijzen helemaal niet op belangenverstrengeling. Als we bijvoorbeeld kijken naar de koop van Zorgkompas door Alliade zoals beschreven in het rapport van de IGJ, dan zal geen rechter in Nederland daar belangenverstrengeling in ontdekken. Misschien was het een slechte deal, maar het morele verwijt van belangenverstrengeling is een ongepaste misslag. Buitenspel is geen tackle van achteren…
Tot slot
Onze zorg kan nog steeds verbeterd worden en het publiekrecht heeft daarin een wezenlijke rol te vervullen. Maar wel op de goede onderwerpen, op de goede manier, en op juridische en feitelijke veronderstellingen die kloppen en door de juiste organen. Een open norm voor goed bestuur, gehandhaafd door de NZa en IGJ, doet niets om de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid te verbeteren en leidt af van echte problemen.
Klaas Meersma, partner en advocaat bij AKD
Als bestuurder in de zorg en jurist vind ik in deze blog veel herkenning. Goed bestuur heeft volgens mij alles te maken met verinnerlijkte waarden. Ik blijf mij afvragen of de door zo velen gewenste responsieve bestuurscultuur dichterbij komt door aanscherpingen van codes en wetgeving. Ik ben bang dat deze ontwikkelingen wederom ten koste gaan van een zo noodzakelijke waardendiscussie; wat betekenen waarden voor mij en voor jou en verstaan wij elkaar daarin? Ik ben bang dat instrumenten slechts het topje van de ijsberg raken, het echte probleem zit daaronder.
– zijn dit oplossingen voor niet bestaande of vage problemen?
– zbo’s die uitbreiding van hun eigen wettelijke taken bepleiten. Ga zo door!
– zonder onderzoek pleiten voor eigen parochie, hoe fraai is dat?
– wie wordt door dit pleidooi tot uitbreiding van bevoegdheden beschadigd?
– wie weet waar extra controles toe leiden?
– enz.
En bij organisaties als Buurtzorg wordt door Nza of inspectie nooit ingegrepen uit eigen ervaring schrijven de teams standaard veel meer op de cliënt dan ze daadwerkelijk bij de cliënt zijn. Als een team te slecht draait qua directe en indirecte uren dan krijg je direct de regio coach boos in teamoverleg zodat het uitvoerend team snel indirecte tijd op de cliënten wegschrijft zodat er vergoeding komt vanuit de verzekeraar of wlz.
Klaas: gebalanceerd de spijker op de kop!. De frustratie hoe soms met maatschappelijk geld omgegaan wordt is echter te begrijpen. De aangekondigde stoere maatregel doet het goed in verkiezingstijd maar gaat niet werken zoals mensen uit de praktijk weten. Dit niet, wat dan wel? Ja, hard ingrijpen via strafrecht, tuchtrecht voor accountants etc. is prima. Mijn ervaring leert mij echter dat -naast checks and-balances- het begint met aandacht voor ervaring, (team) competenties en moraliteit bij benoeming van directies en toezichthouders. En… eens in 1-2 jaar een soort APK door een buitenstaander hoe het functioneert in de top zou best kunnen helpen. Helaas de minder goede top vraagt daar nu niet om.
Bent u misschien de raadsman van Alliade? U staat in ieder geval veel bestuurders en toezichthouders in de zorg bij, zoveel maak ik op uit uw artikel!
@NCZ: nee, ik ben niet de advocaat van Alliade. Dit is mijn persoonlijke mening die ik op eigen titel heb geschreven. Dat ik in mijn praktijk veel zorgaanbieders bijsta, zal mijn opvattingen kleuren.Als de NCZ het vanuit haar perspectief wel een goed idee vindt, of als ik ernaast zit of als ik iets over het hoofd zie, dan lees ik daarover graag.
Mij heb je wel overtuigd, Klaas: dit is geen goed idee !