De eerste computer werd in 1946 door het Amerikaanse leger gebouwd. De machine was zo groot dat hij een ruimte van 167 vierkante meter nodig had, vergelijkbaar met een ruime eengezinswoning. Ruim een halve eeuw later is het mogelijk om een vele malen krachtiger computer in een mobiele telefoon te stoppen.
Bloedmonster
Wat de afgelopen zeventig jaar met de computer gebeurde, zal de komende decennia in de zorg plaatsvinden. Sterker nog, deze ontwikkeling voltrekt zich nu al. Zo stond op de website van de BBC onlangs een bericht over de nog te ontwikkelen app Athelas. Deze maakt het mogelijk om met behulp van de camerafunctie van een mobiele telefoon een bloedmonster te onderzoeken op ziektes als kanker en malaria. Experts twijfelen aan de nauwkeurigheid van Athelas. Toch is het niet ondenkbaar dat de app, nu vooraanstaande investeerders belangstelling tonen, op niet al te lange termijn concurreert met de prikpoli en het laboratorium van een ziekenhuis.
Verschuiving
De steeds geavanceerder wordende techniek leidt niet alleen tot een ‘ont-technologisering’ van het ziekenhuis. Het veroorzaakt ook een verschuiving in de patiëntenpopulatie. Omdat behandelingen succesvoller zijn, sterven mensen niet meer aan voorheen dodelijk ziektes als kanker of Aids. In plaats hiervan worden zij oud met een chronische ziekte. Deze groep patiënten wordt hierdoor steeds groter. En in tegenstelling tot mensen die acute zorg nodig hebben, verblijven chronische patiënten niet in het ziekenhuis. Zij komen alleen voor een scan of gesprek.
Verandering ziekenhuis
Wat blijft er over van het ziekenhuis zoals wij dat nu kennen als patiënten en technologie verdwijnen? Eén ding is zeker. Mobiele telefoons nemen niet alle behandelingen voor hun rekening. Voor een steeds beperkter aantal zeer specialistische behandelingen moeten mensen ook in de toekomst naar een ziekenhuis toe. Het gebouw zal er dan alleen anders uitzien.
Het ziekenhuis van de toekomst is niet zorg- maar kennis gedreven. In het gebouw is hierdoor alleen nog maar de kern over van het schillenmodel, dat is ontwikkeld door de voormalige invloedrijke toezichthouder College Bouw Zorginstellingen. De algemene ruimtes van het ziekenhuis, dus beddenkamers, kantoorruimtes en grotendeels ook poliklinieken, die aan de buitenkant van de denkbeeldige ui van het schillenmodel liggen, zijn verdwenen. Het ziekenhuis functioneert in deze afgeslankte vorm als een ‘kennis-hub’ in een fijnmazig door ICT en technologie ondersteunt zorgnetwerk.
De huidige ziekenhuizen bieden hoogwaardige huisvesting aan hoogwaardige technologie. Dat geldt echter niet voor de ook aanwezige medische experts. Omdat technologie en zorglogistiek in het klassieke ziekenhuis centraal staan en daardoor niet de mens, wordt het gebouw vaak als onaangenaam en sub-optimaal ervaren. Zo is het in een ziekenhuis regelmatig te warm en is er onvoldoende daglicht.
De beste mensen
Wordt het ziekenhuis een kennis-hub, dan is het voor de concurrentiepositie van zowel de zorgorganisatie als het gebouw van groot belang om niet alleen technologie maar ook menselijke kennis zo optimaal mogelijk te huisvesten. De werkelijke waarde van de aanwezige apparatuur en de kwaliteit van de behandeling zijn immers afhankelijk van de experts die er mee werken.
Net als universiteiten concurreren ziekenhuizen die als kennis-hub functioneren met elkaar om de beste mensen. De werkomgeving in het ziekenhuis moet daarom aan de hoogste eisen voldoen. Bovendien komt bij het ontwerpen van het ziekenhuis nadrukkelijk de ontmoeting tussen medische experts centraal te staan. Vindt die optimaal plaats, dan krijgt de patiënt de beste behandeling.
Verliezen of winnen
Als de ontmoeting tussen medische experts onderling en hun patiënten het bestaansrecht van het ziekenhuis zijn, dan hebben we een concept nodig dat fundamenteel anders is dan het huidige schillenmodel. Voor de ontwikkeling hiervan is helaas niet veel tijd. Want wie nu zonder toekomstbestendig concept voor miljoenen euro’s een ziekenhuis ontwerpt, bouwt of renoveert, verliest het over een jaar of tien – misschien al wel eerder – van een slimme zorg-app.
Siegrid Siderius
Associated Director van ingenieurs- en adviesbureau Arup
Schrijfster is duidelijk niet uit de medische wereld. Zonder ogen oren neus,tastzin en intuitie, naast een integrale benadering vanuit meerdere specialistische oogpunten en met behulp van allerlei onderzoekstechnieken en apparatuur kan een scala aan diagnoses niet gesteld of uitgesloten worden, noch behandeld. Daarbij kan de ene specialist niet zonder de ander, men vult elkaar aan. Afstandsapparatuur zal dat niet zo gauw volledig vervangen.
Neem ebola: is bijna even kansrijk thuis te verplegen en verzorgen, maar isolatie wordt lastiger. Transfusies niet haalbaar op afstand. Ook dit zijn ziekten van de toekomst.
Toch is het goed om er over na te denken, maar economische productieprincipes gelden niet in de cure.
Geachte lezer,
Kent U de wetenschappelijke concepten van de heer prof. Hattinga Verschuren en het boekje ‘Geschiedenis van de Ziekenverpleging’ (Lochem 1967/ Tijdstroom).
De zorgproblemen zullen thans financieel en organisatorisch alleen maar fors toenemen.Daarom kijkt U even op http://www.stgeerstelijnsklinieken.nl
Een nieuwe Commissie of een organisatiebureau vragen om een onderzoek in te stellen, zal geen oplossing meer bieden; alleen een bezinning zal tijdelijk daardoor worden ingebracht.
Vriendelijke groet
Interessante blik vanuit ICT op ziekenhuizen. Voor het totaal plaatje moet er denk ik ook naar andere facetten gekeken worden: patiënten, medische specialisten en zoals Henk stelt andere ziekenhuis specifieke kenmerken.
Daarnaast denk ik dat patiënten met behulp van diagnostiek in applicaties zichzelf nog meer gaan informeren dan dat ze dat nu al doen. Maar dat de verkregen informatie juist een aanleiding voor een ziekenhuis/huisarts bezoek zal zijn. De vraag is dan of het bestaansrecht van het huidige ziekenhuis onder druk staan, of dat er goed moet worden nagedacht over hoe medische specialisten (maar ook de schillen daarvoor) met deze zeer geïnformeerde patiënt om moet gaan en of de huidige processen hierbij passen.
Ziekenhuizen blijven actueel ivm diagnose en ‘reparatie’. Verpleegafdelingen zullen verdwijnen. Kan minimaal 90% thuis. Juist ook door ontwikkeling van de verpleegkundige specialisatie en technologie.
Of ontstaan er zorgsparken met kennispaviljoens die niet eens dichtbijelkaar hoeven te liggen? Wanneer de zorgfuncties vanuit het belang van de patient worden ontworpen? Dan verdwijnen de geneesfabrkeken zoals we die nu kennen helemaal.
Veel verder terug in de tijd. Het moderne ziekenhuis dankt zijn ontstaan aan de steriele operatiekamers en vergaande hygiëne op de bijbehorende afdelingen. Dat verandert nooit.
herinnering: ‘Core Hospital’ was de titel van de winnende inzending van de prijsvraag ‘Hospitals – competitive and healing’,die het Bouwcollege in 2004-2005 organiseerde. Dit en andere ideeën zijn beschreven in het prijsvraagboek, dat het CBZ er in 2005 over publiceerde. Een van de bijdragen van dat door een deel van de politiek en zeker door de zorgsector toen al verfoeide instituut. ik denk dat de omwenteling waar het CBZ toen aan werkte achteraf gezien zo gek nog niet geweest zou zijn, gezien alle ontwikkelingen sindsdien.