De zorgsector zou ‘de pleister op vele wonden’ willen zijn, maar tegenwoordig is beroepsmatig geleverde zorg niet meer het vanzelfsprekende antwoord op alle ondersteuningsvragen.
Het huidige model voor langdurige zorg en ondersteuning in Nederland is niet meer toekomstbestendig. De toegankelijkheid staat onder druk: door de dubbele vergrijzing, arbeidsproblematiek, en de sociaaleconomische positie van mensen die bepaalt in hoeverre zij gezond kunnen leven en kunnen participeren. Vraagstukken worden steeds complexer en een medisch antwoord is vaak maar een deel van de oplossing.
Daarnaast staan zorgprofessionals onder grote druk, waardoor het ziekteverzuim en de uitstroom hoog zijn. Om de zorg houdbaar en toegankelijk te houden, zullen we met ongeveer hetzelfde aantal mensen aan de groeiende zorgvraag moeten voldoen. Al deze facetten vragen om verandering, die niet alleen de zorg maar de hele samenleving betreft.
Omslag naar netwerkgerichte zorg
De roep om fundamentele verandering in de zorg komt naar voren in verschillende visie- en beleidsdocumenten. Zo pleit de RVS voor een omslag van cliëntgerichte zorg naar netwerkgerichte zorg, waarin een steunsysteem voor zorgrelaties centraal staat en waarbij naasten, vrijwilligers en beroepskrachten gelijkwaardig met elkaar samenwerken. Er wordt gesproken van een hybride zorgsysteem, waarbij mengvormen ontstaan tussen betaalde, onbetaalde, georganiseerde, niet-georganiseerde en meer en minder vrijwillige zorg.
Daarnaast zal de focus moeten worden verschoven van kwaliteit van zorg naar kwaliteit van leven, waarbij wordt gestreefd de ondersteuning en zorg aan te passen aan de behoeften en voorkeuren van mensen. Technologie heeft een steeds belangrijkere rol in het aanvullen of vervangen van zorg door menskracht. In het WOZO-programma wordt de visie op de ouderenzorg aangeduid met zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan’. Het doel is om mensen zo lang mogelijk regie op hun eigen leven te laten houden en het zo lang mogelijk uitstellen of zelfs voorkomen van zorg.
Transitie vormgeven
De beroepsmatige zorg is dan niet meer het vanzelfsprekende antwoord op een zorg- en/of ondersteuningsvraag. Zorg- en welzijnsorganisaties voelen de noodzaak tot verandering, maar om vorm te kunnen geven aan deze transitie heeft men behoefte aan handvatten. Onderstaand model, gebaseerd op de Schijf van vijf van Zorgboog, biedt handvatten voor dit proces. Een belangrijk uitgangpunt van beide modellen is dat beroepsmatige zorg en ondersteuning alleen ingezet wordt in situaties waar andere oplossingen niet toereikend zijn. Een zorgvraag leidt zo niet automatisch tot een zorgindicatie, maar tot een goed gesprek waarin vanuit een breed perspectief verkend wordt wat in deze unieke situatie de vragen en de passende antwoorden zijn.
Als vanuit het perspectief van ‘het leven centraal’ verkend wordt welke behoefte iemand heeft, kan aangesloten worden op wat voor deze persoon van wezenlijke betekenis is. Daarmee wordt ook aangesloten bij de intrinsieke motivatie en eigen kracht van de persoon. Zoals: Wat wil iemand zelf kunnen, of waar wil iemand graag aan werken? Vaak blijkt de behoefte niet een zorgvraag te zijn. Het gaat dus niet altijd om passende zorg, maar om passende antwoorden. Dat betekent verder kijken dan protocollen, richtlijnen en handboeken en kiezen voor de oplossing die het beste past bij de persoonlijke wensen, behoeften en situatie van de persoon en omgeving.
Palet aan oplossingsrichtingen
Waar de Schijf van vijf uitgaat van een volgordelijkheid in oplossingsrichtingen, gaat dit model uit van een palet aan oplossingsrichtingen. Als het zelf niet meer lukt, kan hulp van familie en naasten, het sociale netwerk of de buurt, of digitale zorg en hulpmiddelen een bijdrage leveren aan de behoefte. Beroepsmatige zorg kan tijdelijk ingezet worden om vaardigheden aan te leren en/of te ondersteunen bij het in gebruik nemen van (technologische) hulpmiddelen. Welke van deze oplossingsrichtingen, al dan niet in combinatie met elkaar, een antwoord vormen op de vraag is sterk persoons- en contextafhankelijk. Door op dit punt niet lineair maar in een palet te denken, kan in iedere situatie naar een passend antwoord gezocht worden.
Vermaatschappelijking van de zorg
Hoe mooi zou het zijn als de bewegingen van de zorg die gaat vermaatschappelijken en de maatschappij die gaat zorgen in elkaar overvloeien en we met elkaar in staat zijn een zorgzame maatschappij te vormen. Een maatschappij waarin we zelf- en samenredzaam zijn. De toekomst is nu.
Door: Femke de Wit, themacoördinator bij kennisorganisatie Vilans
Helaas hebben wij met inkomenspolitiek in de afgelopen decennia gezorgd voor individualisering van de samenleving, waardoor het netwerk van personen veel kleiner is geworden.
Belangrijkste gegeven is naar mijn bevindingen, dat het financieel erg onaantrekkelijk is om als alleenstaande met iemand te gaan samenwonen.
Voorbeeld: Twee personen die gaan samenwonen verliezen beide hun alleenstaanden-uitkering van € 1.200,00 netto incl. vakantiegeld. Dus 2 x € 1.200,00 = € 2.400,00 netto inclusief vakantiegeld.
Zij krijgen daarvoor een echtparennorm terug van de Rijks- overheid van netto € 1.700,00 netto incl. vakantiegeld. Dus is sprake van een Netto inkomensverlies € 700,00 per maand (2 x € 350,00)!! Ps: Inmiddels uit in juni 2023 gebleken, dat echtparen al vele jaren plm. minimaal € 500,00 netto per maand tekort komen in hun huishoud portemonnee.!!
Gevolgen: Mensen blijven op zichzelf wonen, want wie wil er nu financieel op achteruit gaan en alle negatieve zaken van een relatie (Fin. afhankelijk worden van een partner, bep. onhebbelijkheden van een partner, eventueel op enig moment moeten verzorgen e.d. als de partner ziek wordt etc. etc. maar niet de financiële zelfstandigheid behouden!!
Andere gevolgen: De zorgkosten lopen enorm op, als mensen allemaal apart wonen en dus zelfstandig wonen, waardoor de hulp dus ook door zorginstellingen kan gebeuren.
Er worden twee woningen “bezet” gehouden!, waardoor er al tientallen jaren in Nederland woningnood heerst.
Bovendien hebben we mede hierdoor een enorm Toeslagenstelsel opgebouwd, waar men maar als 2 e Kamerleden in Den Haag maar niet afkomt.
Oplossing:
Volgens mij kan als deskundige op het gebied van Werk en Inkomen met de invoering van de alleenstaandennorm van plm. € 1.200,00 per maand (eventueel geindexeerd! en verhoogd naar de laatste stand van zaken!) de weg worden vrijgemaakt, dat veel burgers weer durven kiezen om met hun LAT- partner te gaan samenwonen. Ook zullen burgers waarschijnlijk minder snel gaan scheiden om financiële redenen! Hierdoor kunnen bij bijvoorbeeld 3.0 miljoen alleenstaande ouderen, waarvan er 800.000 durven te gaan samenwonen en nu nog “Latten” plm. 400.000 (ook vakantie-) woningen vrijkomen. Van de personen jonger dan 65 jaar kan wellicht hetzelfde aantal worden verwacht, want samenwonen wordt niet meer “financieel bestraft”.
Dan zouden er al 800.000 woningen beschikbaar komen!
Is er dan nog wel een woningnoodprobleem!!
Als een substantieel deel (bijv. structureel 10% van die 800.000 mensen die zijn gaan samenwonen, ziek worden hebben wij het over plm. 80.000 mensen, die grotendeels door hun partner en wellicht ook thuiswonenden kinderen geholpen kunnen worden, waardoor er dus voor velen weer een “netwerk” in de eigen omgeving is.
Doordat er weer minder gescheiden “stellen met kinderen zijn”, omdat zij zich financieel beter zelf kunnen redden zal er ook minder sprake zijn van jeugdzorgproblematiek.
Ook zijn er veel minder eenzame mensen, doordat mensen weer samenwonen!
Het klinkt bijna te simpel om waar te zijn, hoor ik u denken.
Het is echter ook in grote lijnen simpel.
Helaas zijn weten wij mensen het vaak om zaken zogenaamd heel ingewikkeld te maken, doordat wij overal wat voor willen “regelen”!
Minder regelen is echter “meer”.
Stop de handhaving op zgn. “permanente bewoning van verouderde vakantiehuizen”die niet meer voor vakanties verhuurd kunnen worden en ook daar komen veel woningen vrij, die eigenlijk hard nodig zijn.
Van 600.000 vakantiewoningen zijn er plm. 150.000 zo verouderd, dat zij nog prima zijn voor bewoning door jongeren, echtparen en anderen, omdat deze niet meer aan de vakantievereisten voldoen. De laatste 20 jaar van hun leven (40 jaar levensduur!) kunnen deze woningen prima dienst doen als woning.
Openbaar vervoer wereldwijd weer door overheden laten verzorgen als basisvoorziening voor iedereen met ambtelijke status voor de medewerkers! Hierdoor kan met een met een maandpremie van plm. € 50,00 per maand per persoon met iedereen die inkomen heeft alleen al in Nederland (Ook wereldwijd promoten van nationalisering van openbaar vervoer ) €.8.400.000.000 miljard structureel inkomen worden binnengehaald, waarna iedereen vervolgens “gratis” van openbaar vervoer gebruik kan maken!. Voor die 8,4 miljard kan plm. 84 miljard in het Openbaar vervoer worden geïnvesteerd, waardoor over heel Nederland een zeer uitgebreid netwerk kan worden opgezet on de komende 20 jaren.
Hierdoor wordt binnen afzienbare tijd het fileprobleem opgelost, omdat er een goed en langdurig alternatief vervoerssysteem “naast auto en vliegtuigen” bestaat. Omdat dit systeem gebaseerd is op solidariteit is het per individu erg goedkoop en maakt wellicht, dat het “klimaat ook wordt gediend”, wat we allemaal zouden moeten willen!
De zorgkosten kunnen hierdoor tevens ook worden verlaagd, omdat er bijna geen reiskostenvergoeding meer hoeft te worden betaald vanuit de zorgverzekeringen.
Kortom:
Met een paar simpele zetten kan de “nieuwe regering in Nederland ” heel veel belangrijke veranderingen teweeg brengen in Nederland.
Maar beleidsmakers moeten wel “om kunnen denken”! en risico lopen, dat er vanwege deregulering, minder werk is om “te regelen”. De eenvoud met veel deregulering en vereenvoudiging wint dan!