De voorbeelden in het, nogmaals, uitstekende verhaal lagen voor het oprapen. Tegen beter weten in gebeuren er bij stabiele angina pectoris dotter-ingrepen, waar medicatie afdoende was geweest. Bij een achillespeesruptuur legt de gelijkwaardige conservatieve behandeling het af tegen een operatieve ingreep. Artroscopieën, die geen toegevoegde waarde hebben, werden desondanks nog steeds in groten getale gedaan. In alle gevallen speelde het hogere tarief voor de meer invasieve ingreep de doorslaggevende rol, met daardoor fors hogere zorgkosten zonder toegevoegde waarde voor de patiënt. Het bewijs hiervoor is geleverd toen de zorgverzekeraars stopten met betalen voor artroscopieën en het aantal fors afnam.

Niet zinnig

Nog steeds word ik een beetje onpasselijk van de term ‘passende zorg’. Erger, maar wel echt Hollands natuurlijk, vond ik ‘zuinige zorg’. De kroon spant echter ‘zinnige zorg’, alsof we met zijn allen al jaren onzinnig bezig zouden zijn. Toch is het, pijnlijk om onder ogen te moeten zien, misschien wel een beetje waar. We weten wel dat het beter is om niet in alle gevallen te dotteren, een scopie te doen of een achillespees te hechten, maar dat spinselt zich allemaal af in de hoger gelegen delen van onze hersenen. Zo weten we bijvoorbeeld ook dat dronken achter het stuur kruipen, veel roken of online gokken eveneens heel onverstandig is.

Passende zorg van alle tijden

Toch doen we al die onverstandige dingen, want in een complex systeem zoals onze samenleving kun je onderzoek doen naar hoe het beter kan, belangenorganisaties op één lijn brengen of voorlichting geven over roken, drank in het verkeer, online gokken of het belang van passende zorg, uiteindelijk sturen externe prikkels via de amygdala diep in het brein het gedrag van individuen. De huisarts waar ik lang geleden in opleiding was, had passende zorg bij wijze van spreken uitgevonden. Zijn missie was zijn patiënten uit het ziekenhuis te houden. In die dagen was er een abonnementssysteem, dus een vaste vergoeding per patiënt. Dat hij passende zorg wilde verlenen kwam door zijn intrinsieke motivatie. Dat hij het ook daadwerkelijk deed, kon doordat zijn weg niet afgesneden werd door wetten en praktische bezwaren.

Faalangst

Als voorbeeld van de heilzame werking van publieke voorlichting noemt Tijn Kool de campagne ‘Ben je Bob zeg het hardop’ om alcoholslachtoffers in het verkeer te voorkomen. De laatste jaren loopt het aantal slachtoffers echter weer op en gaat de politie de alcoholcontroles, met harde financiële prikkels, intensiveren. Waarom doet de overheid dan niets aan de financiële prikkels in de zorg? Dat heeft te maken met de angst bij politici voor systeemveranderingen, die tot op heden vaak mislukten, en de daaruit voortvloeiende politiek schade. De invoering van de marktwerking is vanaf de start een groot en kostbaar debacle geweest en in vele rapporten beschreven. Het heeft ook nooit gewerkt. De kosten bleven onbeheerst stijgen en het systeem loopt nu tegen de grenzen door personele schaarste. Toch belemmert de angst voor politieke averij het nemen van logische maatregelen, zoals de productieprikkel wegnemen.

Diagnosegroepen

De zorgverzekeraars, het is hun rol, doen inmiddels wel wat met bijvoorbeeld aanneemsommen die de productieprikkel wegnemen. Leidt dat dan ook tot meer passende zorg? Dit kan eenvoudig aangetoond worden door te kijken naar de diagnosegroepen. Kijk dus alleen naar de ‘D’ van diagnose van de dbc. Die diagnosegroepen moeten het liefst toenemen, wachtlijsten verdwijnen dan, en de behandelingen juist afnemen. Bij doorslaand succes dalen ook de diagnosegroepen. Dit inzicht geeft comfort aan verzekeraars en overheid dat het ziekenhuis in de gewenste richting beweegt. Die zekerheid is nodig om vast te kunnen houden aan de alternatieve financiering, aanneemsom op basis van diagnosegroepen, en niet uit wantrouwen terug te vallen naar productiebekostiging. Meer passende zorg levert inderdaad zoals Tijn Kool stelt niet meteen veel besparingen op, maar het haalt wel de druk van een overbelast systeem. Het geeft ook zorgverleners weer het heft in handen om het goede ‘passende’ te doen voor hun patiënten en tegelijkertijd financieel goed te presteren.

Aanpakken

In het kader van het IZA en allerlei aanpalende onderzoeken wordt ongelofelijk veel geld geïnvesteerd op weg naar meer passende zorg. Al dat geld verdwijnt, tot groot ongenoegen van ‘gewone’ zorgverleners, vooral naar adviesbureaus en onderzoeksinstituten. Dit zou nodig zijn omdat de noodzakelijke transitie zo weerbarstig is. Maar dit is niet zo. Het is weerbarstig omdat het onderliggende obstakel in de vorm van het financieringssysteem niet erkend noch benoemd wordt. Mijn tip aan onze fonkelnieuwe minister van VWS: pak het gewoon aan, het is makkelijk, er is demissionair niks te verliezen, maar wel heel veel te winnen.

Door Jaap van den Heuvel, interim-voorzitter raad van bestuur van de Sint Maartenskliniek