Het is bijna de snelste wet ooit doorgevoerd: de noodwet die het eigen risico gelijk moest houden. De wet werd op dinsdag 26 september 2017 zowel in de Eerste als in de Tweede Kamer behandeld. Dat gebeurde voor het laatst in 1914, toen het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog om een aantal spoedwetten vroeg. Vorig jaar was 15 euro verhoging van het eigen risico een reden om een noodwet zo snel mogelijk door beide Kamers te krijgen. Die fascinerende, hartstochtelijke ijver van toen mis ik een beetje in het hedendaagse debat over de hoogte van het eigen risico.

Debat over bevriezing eigen risico

Vorig jaar, in de week na Prinsjesdag, keek ik met verbazing toe hoe Kamerleden over elkaar heen buitelden over de bevriezing van het eigen risico. Het zorgde voor hoogoplopende debatten. De kranten stonden er vol van; het klimaatprobleem zou jaloers geweest zijn op zoveel aandacht. Terwijl Kamerleden een symbolisch debat voerden, maakte DSW bekend het eigen risico juist te verlagen. Dat schuurde met de geest van de wet, noem het burgerlijke ongehoorzaamheid, maar wij vonden dat we op dat moment ons standpunt moesten laten horen. We verlaagden niet alleen het eigen risico met een symbolisch tientje, we droegen ook een oplossing aan. Het verplichte eigen risico kan met 50 euro omlaag, als we stoppen met het geven van kortingen aan gezonde mensen via het vrijwillige eigen risico. Dat kost niks, het is puur een verschuiving van lasten. Zo wordt de verdeling tussen ziek en gezond eerlijker, schreef ik in de open brief die in verschillende landelijke kranten werd geplaatst.

Fanatisme is verdwenen

In veel partijprogramma’s was het verlagen of afschaffen van het eigen risico een item. Nu, acht maanden na de grote toneelvoorstelling rond Prinsjesdag, is het fanatisme verdwenen. Als sneeuw voor de zon. Hoe is het mogelijk dat er zo’n uitzonderlijke parlementaire procedure werd toegepast om een verhoging te voorkomen, terwijl nu geen enkele parlementariër belangstelling meer lijkt te hebben voor ideeën om het verplicht eigen risico te verlagen? Volgens mij is er een term voor het strategisch kiezen van de meest gunstige houding om te scoren. Meeliftend op de actualiteit, zonder rekening te houden met principes. Ik kom er vast zo op.

Eigen risico mag niet verder omhoog

Steeds meer mensen durven de zorg waarvoor ze zich verzekeren, niet meer te gebruiken uit angst voor de kosten van het eigen risico. Het eigen risico mag niet verder omhoog, daar is men het inmiddels over eens. ‘Het voelt niet goed’, zei minister Bruins erover. Toch lijkt – buiten de showtijden om – niemand oprecht belangstelling te hebben voor een voor de hand liggende oplossing om het eigen risico te verlagen door de korting op het vrijwillig eigen risico af te schaffen. Het uitdelen van kortingen voelt kennelijk wél goed. Een korting die alleen welgestelde, gezonde mensen zich kunnen veroorloven. Een voordeel dat uiteindelijk betaald wordt door degenen die ziek zijn. Is dat de solidariteit die we willen?
Ah, die term! Politiek opportunisme. Dat was het.

Chris Oomen, bestuursvoorzitter DSW