Over drie tot zes maanden krijgen apotheken te maken met grote tekorten aan geneesmiddelen. Want in China ligt de industrie van medische grondstoffen, de zogeheten Active Pharmaceutical Ingredients, al maanden stil vanwege de lockdown aldaar. Hetzelfde geldt voor de Indiase productie van geneesmiddelen. Bovendien betaalt het kleine Nederland lage prijzen. De industrie in India en China verleent voorrang aan beter betalende landen en soms gaat het eigen land helemaal voor.

Van Rijn, hak je weer een knoop door?

Om de dreigende tekorten het hoofd te bieden, heeft Martin van Rijn op de dag van zijn aantreden toegestaan dat de prijzen van generieke geneesmiddelen mogen stijgen. Daarmee deed hij een pas op de plaats met het zogeheten preferentiebeleid en de idea-contracten. Dat besluit viel in goede aarde bij apothekers, de groothandel en de brancheorganisaties.

Verder lopen er besprekingen tussen VWS en diverse betrokkenen om een ijzeren voorraad van geneesmiddelen aan te houden bij apothekers, groothandelaren en ziekenhuizen. Maar partijen komen niet uit het Zoete-Lieve-Gerritje-vraagstuk: wie zal dat betalen? Wie betaalt de kosten van het in voorraad houden? (Martin van Rijn: als je deze column leest, hak je dan weer kordaat een knoop door?)
Een derde wat symbolische daad is dat de regering het eigen vaccin-instituut, Intravacc, dat ze wilde privatiseren, in eigendom houdt. Daardoor kan Nederland zelf bijdragen aan te ontwikkelen coronavaccins. Wellicht is ook het verplaatsen van het Katwijkse productiebedrijf Apotex naar India alsnog te voorkomen.

Maak Europees beleid met vijf doelen

Ik verwacht niet dat de genoemde prijsverhoging, ijzeren voorraad en instituutsbehoud voldoende zijn om de dreigende tekorten op te vangen. Die laatste zullen wel leiden tot beleidsimprovisatie, gemopper binnen en buiten het parlement, frustratie bij apothekers en reductie van vertrouwen bij de bevolking.

De oplossingen van de tekorten liggen bij de Europese Commissie, de regeringsleiders en het Europees Parlement. Die drie gremia zouden moeten erkennen, dat:

• De levering van grondstoffen uit China, meestal via India, naar Europa te lang duurt en te riskant is.
• De productie van geneesmiddelen in India onvoldoende garantie biedt voor continuïteit en kwaliteit in de levering in Europa. Er moet altijd een Europees alternatief zijn voor een in China of India geproduceerd geneesmiddel.
• Internationale farmaceutische bedrijven te groot zijn als partij voor een individueel Europees land.
• De beschikbaarheid van vaccins en geneesmiddelen tegen corona een onderdeel is van Europees volksgezondheidsbeleid en niet van marktwerking. Er ligt een monopolieverbod Octrooien belanden in de zogeheten WHO patentenpool.
• Kennisontwikkeling over vaccins en nieuwe, dure, geneesmiddelen een publieke taak is die losstaat van productie en distributie daarvan. Want de farmaceutische industrie investeert steeds minder in nieuwe vaccins en geneesmiddelen.

Marathon met hindernissen

Wie deze doelstellingen voor de volksgezondheid nastreeft, loopt een marathon met vele hindernissen. Want Duitsland, Frankrijk en Engeland met grote farmabedrijven staan niet te trappelen voor Europese beleidsvorming. Sinds jaar en dag beschermen deze landen hun industrie. Wellicht moet de Benelux samen met Oostenrijk en Ierland het voortouw nemen met deze nieuwe vorm van internationale samenwerking. Verder berust de Nederlandse inkoop van geneesmiddelen bij vele decentrale partijen: apothekers(combinaties), groothandelaren en ziekenhuizen. Alle hebben zo hun eigen financiële en andere belangen.
Er zijn ook lichtpuntjes: het politieke draagvlak om beleidstaken over te dragen aan Europese gremia is hoog, zo berichtte Skipr onlangs. De Europese commissie is deze weken aan het verkennen of productie van meer medische grondstoffen in Europa haalbaar is.

Ter inspiratie

Voor mij waren de eerste kilometers van mijn echte halve marathons altijd het zwaarst. Daarna kwam ik in een flow, die mij hielp om bijvoorbeeld een vals plat naar boven te lopen. Kom, beste lezers en beleidsmakers, laten we stoppen met P&N-beleid (pappen en nathouden) en inhoudelijk kijken naar wat goed is voor de kwaliteit en beschikbaarheid van geneesmiddelen en vaccins.