Verpleegkundigen, zowel gespecialiseerde als niet-gespecialiseerde, zijn hoogopgeleide zorgprofessionals die onmisbaar zijn in de zorg. Helaas worden zij niet ingezet waarvoor zij zijn opgeleid en ontvangen zij ook niet de waardering die ze verdienen. In iedere andere sector zouden medewerkers al lang zijn gaan staken. Dit zit niet in de aard van verpleegkundigen; zij willen en kunnen de zorg voor de patiënt niet loslaten. Totdat het ook hen te veel wordt en zij de zorgsector verlaten.

Extra verpleegkundigen nodig

Inmiddels zijn er grote tekorten aan verpleegkundigen en verzorgenden ontstaan. De komende jaren zijn 125.000 extra verpleegkundigen nodig. Aan alle kanten worden maatregelen bedacht om de zorg aantrekkelijk te maken en om nieuwe mensen op te leiden en aan te trekken. Hartstikke goed, maar zijn we niet water naar de zee aan het dragen? De uitstroom van verpleegkundigen uit de zorg is hoog: 80.000 verpleegkundigen in 1 jaar tijd.

Focus op werving

Naast een intensieve focus op werving, zoekt de sector naar allerlei noodoplossingen, zoals de inzet van buitenlandse studenten, opheffen numerus fixus en het aantrekken van mensen van buiten de zorg. Zo meldde de Volkskrant op 17 juli dat een Nederlands verzorgingshuis Griekse hbo-studenten inzet op niveau 2. Een waardevolle en onvergetelijke buitenlandervaring voor deze studenten, maar ze leren er niet het vak van verpleegkundige. Zo’n stage is voor Nederlandse hbo-studenten ondenkbaar. Niet voor niets is jaren geleden de numerus fixus ingesteld op hbo-verpleegkunde opleidingen; goede stageplaatsen konden niet meer worden geboden. En hoewel meer handen aan het bed hard nodig zijn, moet ook nagedacht worden over de gevolgen op lange termijn. Want als hbo-studenten geen stageplaats vinden of een stage onder hun niveau lopen, krijgen we niet de kwaliteit verpleegkundigen die we willen. Bovendien haken dan studenten af, omdat ze denken: ‘Dit is niet wat ik wilde’.

Personeelstekort terugdringen

Minister De Jonge heeft een actieprogramma opgezet om het personeelstekort in de zorg terug te dringen. Ook dit plan zet vooral in op werving. Er worden wel een paar punten voor behoud genoemd, maar een belangrijk onderdeel wordt gemist: het salaris van een verpleegkundige. Hoewel voor Griekse studenten misschien aantrekkelijk, in Nederland is het onacceptabel laag. Vergelijk het salaris van een hbo-verpleegkundige met dat van een willekeurige andere hbo-beroepsprofessional en je vraagt je af waarom er überhaupt nog mensen kiezen voor het vak van verpleegkundige. Verpleegkundigen in de Randstad hebben helemaal een probleem, zij kunnen van hun salaris niet wonen in, of in de omgeving van, de stad waar zij werken.

Focus op het behoud van huidige medewerkers

Hoe is het probleem van de tekorten in de zorg dan wel op te lossen? Allereerst focussen op het behoud van de huidige verpleegkundigen. Zij moeten weer datgene doen waar zij goed in zijn en de waardering krijgen die daarbij hoort. Zij zijn opgeleid als zelfstandig zorgprofessional met eigen taken en verantwoordelijkheden. Geef hun dan ook die autonomie. Zij zijn er voor de zorg met en rondom de patiënt. Dat is ook waarom veel verpleegkundigen voor het vak hebben gekozen.

Verpleegkundigen een ontwikkeltraject aanbieden

Jarenlang heeft de zorg trouwe medewerkers gekend; verpleegkundigen die jaren achtereen op dezelfde afdeling werkzaam waren. De ‘millennial’, zowel in de zorg als daarbuiten, wil zich continu blijven ontwikkelen. Dit is nu voor verpleegkundigen vaak niet mogelijk. Als organisatie moet je daarom iedere verpleegkundige een ontwikkeltraject bieden. Zo bind je goed opgeleide professionals aan je organisatie en blijf je de huidige generatie uitdaging en perspectief bieden. Opleidingsmogelijkheden zijn hierbij belangrijk, maar ook banen waar de verworven kennis ingezet kan worden, bijvoorbeeld functies waarin patiëntenzorg gecombineerd kan worden met een functie in het onderzoek, management, kwaliteitsbeleid of opleiding. Deze banen zijn er nu nauwelijks waardoor verpleegkundigen de zorg aan bed verlaten.

Andere mindset nodig

Behalve zulke banen, is binnen de zorginstellingen ook een andere mindset nodig, waarbij de verschillende rollen als volwaardig en complementair worden gezien. Verpleegkundigen moeten gezien worden als volwaardige gesprekspartners bij besluitvorming in de organisatie.

Daarnaast is waardering enorm belangrijk. Ook dit wordt door veel verpleegkundigen momenteel gemist. Het gaat hier niet om een schouderklopje, maar om het gevoel dat je gezien en gehoord wordt door alle lagen van de organisatie heen. En laten we er niet omheen draaien, daar hoort een fatsoenlijk salaris bij. Zolang het salaris van verpleegkundigen niet omhoog gaat, zal de uitstroom niet stoppen.

Magneetprincipe

Als je verpleegkundigen aan je organisatie weet te binden, omdat zij een aantrekkelijke baan hebben, volgt de instroom van nieuwe verpleegkundigen vanzelf; het zogeheten ‘magneetprincipe’. Organisaties die verpleegkundigen waarderen en hun opleidingsmogelijkheden en daarbij horende taken, autonomie, inspraak, carrièreperspectief en een goed salaris bieden, werken als een magneet op andere verpleegkundigen. Hier zou binnen alle zorgorganisaties veel meer aandacht voor moeten komen.

Najla van Veen-Mirzakhyl en Clarie Maat, beide van origine verpleegkundigen, maar werken nu als adviseurs op het gebied van kwaliteit en patiëntveiligheid.