Minister Wiebes introduceerde in het kader van het (post-)corona tijdperk de term anderhalve meter-economie. Minister president Rutte sprak over de anderhalve meter-maatschappij en over ‘het nieuwe normaal’. Wat wordt hiermee bedoeld?
Is de situatie vergelijkbaar met wat destijds minister president Den Uyl opmerkte met betrekking tot de gevolgen van de oliecrisis: ‘Zo bezien, keert de wereld van voor de oliecrisis niet terug.’ In de publiciteit is de uitspraak onthouden als: ‘Het wordt nooit meer zoals vroeger.’ Of gaat het meer de kant op van Maarten van Rossem, die zegt: ‘Nee, er begint geen nieuw tijdperk. Ik hoop op kleine verbeteringen maar geen nieuw tijdperk, nee.’ Het kan ook zijn dat ‘het nieuwe normaal’, het nieuwe tijdperk, al begonnen was vóór de coronacrisis en dat die versneld doorzet. Kortom: het ‘nieuwe normaal’ is het nieuwe in het ‘oude normaal’.
Voorbeelden van veranderingen
Als men vakbladen als Zorgvisie en Skipr van de laatste maanden doorbladert, ziet men vele voorbeelden van veranderingen die in het kader van corona geplaatst worden. Bijvoorbeeld e-health, zelfmonitoring door COPD en patiënten met hartfalen, beeldbellen en beeldconsulten, meer eigen regie door cliënten (diabetes- en dialyse-patiënten), enzovoorts. Een COPD-patiënt is gewoon in z’n eigen vertrouwde thuissituatie en heeft allerlei monitoringapparatuur, die rechtstreeks communiceert met z’n eigen longarts. Hoe kleinschalig kan het zijn. Het dataverkeer loopt via een internationaal platform. Hoe grootschalig kan het zijn.
Generieke achtergrond
De ontwikkelingen in de zorg hebben een generieke achtergrond. Het betreft aan de ene kant de veranderingen bij de burger, consument, cliënt, patiënt: men wil meer eigen regie, is steeds beter opgeleid, heeft een betere inkomenspositie, enzovoorts. Hij verenigt zich ook steeds meer in eigen collectieven zoals burgerinitiatieven en zorgcoöperaties.
Aan de andere kant betreft het de nieuwe technologie: deze is onder andere gebruikersvriendelijker, te gebruiken door iedereen op individueel niveau, goedkoop. Kleinschalig tot op het individuele niveau van de burger.
Burger als eigen producent
Deze twee ontwikkelingen versterken elkaar. Ze leiden ertoe dat de burger in steeds grotere mate z’n eigen producent gaat worden. Ik ben voor een groot deel mijn eigen bankier geworden door het internetbankieren. De Rabobank moet (c.q. heeft reeds) duizenden medewerkers ontslaan, niet omdat de vraag naar bancaire diensten is afgenomen, die is de laatste jaren juist zeer sterk toegenomen, maar omdat de consument dat in steeds grotere mate zelf is gaan doen. Ook ben ik m’n eigen postbode geworden via de mail, ik ben mijn eigen energieproducent middels de zonnepanelen, ik ben m’n eigen bibliothecaris, ga zo maar door.
Casino-geneeskunde
We zien ook dat de geneeskunde zich steeds meer personaliseert, door klinische genetica, DNA-onderzoek en dergelijke. Er komen bijvoorbeeld steeds meer geneesmiddelen waarvan de werking niet zozeer door trial-achtig onderzoek voor patiëntengroepen wordt aangetoond (met een statistische kansberekening; casino-geneeskunde). Maar door DNA-achtige inzichten krijgen we geneesmiddelen op de maat van het individu (precisiegeneeskunde).
Corona-push
De geschetste ontwikkelingen in de zorg hebben dus een generieke achtergrond. Ze zijn niet ontstaan door corona. De basis voor de veranderingen lag er al, maar heeft door corona een sterke stimulans gekregen, een soort corona-push.
Bezwaren en moeite met veranderingen zijn in de coronaperiode veel betrekkelijker geworden. Dat is in mijn ogen veel meer de structurele dynamiek en effect van corona, dan dat er echte nog niet-bestaande nieuwe dingen ontwikkeld worden door de pandemie.
Welke groep is de motor achter de veranderingen? Dat leest u in een volgend blog.
Door Guus van Montfort
Hoogleraar Zorg, Economie en Medische Technologie aan de Universiteit Twente
