Dat zorgverzekeraars de zorgaanbieders te krap budgetteren, is een feit. De Algemene Rekenkamer bevestigde dit al in 2020. En dit jaar nog luidde de voorzitter van de Nederlandse ggz de noodklok over de te lage tarieven. Zorgverzekeraars weigeren de kostendekkende, op kostprijsonderzoek gebaseerde NZa-tarieven te betalen. Hun eenzijdig opgelegde zorg- oftewel productieplafonds zorgen ervoor dat zorgaanbieders hun zorgcapaciteit niet volledig kunnen benutten.
Goed zorgverzekeringsbeleid sluit aan bij de behoeften en noden van burgers, patiënten en zorgverleners én garandeert toegankelijke, betaalbare en goede zorg. De geschetste knelpunten dwingen tot één conclusie: het huidige zorgverzekeringsbeleid schiet tekort, staat beschikbare, betaalbare en kwalitatieve zorg in de weg en beantwoordt niet aan de behoeften van de mensen om wie het gaat. Merkwaardig genoeg krijgt het zorgverzekeraarsbeleid nauwelijks belangstelling van politici en bewindspersonen.

Publieke taak

Gezondheid, zorg en de zorgverzekering zijn behalve individuele ook publieke aangelegenheden. Zorgverzekeraars zijn weliswaar private ondernemingen, maar de uitvoering van de Zorgverzekeringswet is een publieke taak. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is de toezichthouder die de uitvoer van deze publieke taak moet bewaken. Echter, beleidsonderwerpen als zorgplafonds opleggen, restitutiepolissen schrappen, lagere tarieven dan de NZa-tarieven uitbetalen en contractonderhandeling met kleinere zorgaanbieders weigeren, vallen buiten de reikwijdte van de Zorgverzekeringswet en andere wetten. Zorgverzekeraars hebben op deze punten nagenoeg vrij spel; de NZa kan op deze terreinen niet handhaven. De checks and balances ontbreken op deze punten. In het publieke domein moeten checks and balances voorkomen dat macht ongecontroleerd in één hand komt. Helaas lijkt het dat dit punt tot nu toe geen reden voor bezinning is bij bewindspersonen, politici en beleidsmakers.

Uitblijvende participatie: democratisch?

Onze democratische rechtsorde is gestoeld op inclusiviteit en participatie: iedereen heeft het recht deel te nemen en zijn stem te laten horen. De overheid draagt participatie actief uit door burgers te betrekken bij besluiten, keuzes en vragen rond belangrijke onderwerpen. In het afgelopen april verschenen rapport ‘Burger in zicht! Een onderzoek naar participatie en invloed van de burger in de Wet maatschappelijke ondersteuning’ adviseert de Ombudsman gemeenten om de burger te betrekken bij beleid en uitvoering. Zorgverzekeraars hebben een wettelijk verplichte verzekerdenraad of ledenraad, die vanaf de zijlijn mag meedenken en adviseren. Dit is iets anders dan actieve participatie van patiënten en zorgprofessionals. Is het niet merkwaardig dat invloed op en participatie van zorgprofessionals en patiënten, de mensen om wie het gaat, marginaal is in het zorgverzekeringsbeleid? Hoe democratisch is het dat zorgverzekeraars als private ondernemingen bij de uitvoering van een publieke taak op sommige vlakken vrij spel hebben?

Stem en invloed voor burgers

Beter zou zijn om het bestuur van zorgverzekeraars zodanig in te richten dat burgers, patiënten, ervaringsdeskundigen en zorgprofessionals, al dan niet bij monde van patiëntenorganisaties en beroepsverenigingen, daadwerkelijk met zorgverzekeraars gaan samenwerken en gezamenlijk het zorgverzekeringsbeleid bepalen. Een collaboratieve, op actieve participatie en samenwerking gerichte bestuursvorm van zorgverzekeraars zorgt voor tegenwicht en machtsverdeling. Door patiënten en zorgprofessionals op gelijkwaardige wijze een stem en invloed te geven, ontstaan maatschappelijk draagvlak, vertrouwen en een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor goed zorgverzekeraarsbeleid.. Aankomende bewindslieden, volksvertegenwoordigers en beleidsmakers, laat de democratie voor iedereen werken! Veranker de participatie van patiënten en zorgprofessionals in het zorgverzekeringsbeleid en versterk hiermee toegankelijke, betaalbare en goede zorg!

Door: David Con, vrijgevestigd psychiater en psychotherapeut, tevens in deeltijd verbonden aan de polikliniek kinder- en jeugdpsychiatrie van een regionale ggz-instelling in Limburg.