Zorgverzekeraars Nederland heeft een aantal brieven geschreven over de financiële gevolgen van de uitbraak van het coronavirus voor zorgaanbieders. De zorgverzekeraars kondigen aan extra kosten te vergoeden en zorgaanbieders financieel te ondersteunen.

De zorgplicht: een wankele basis

Een op het eerste gezicht voor de hand liggende basis voor het optreden van de zorgverzekeraars is de ‘zorgplicht’ die is vastgelegd in de Zorgverzekeringswet. Die zorgplicht heeft echter geen eenduidige betekenis.

Restitutiepolis

Ongeveer 25 procent van de verzekerden heeft een restitutiepolis. Bij zo’n polis houdt de zorgplicht in dat zorgverzekeraars de kosten van de verzekerde zorg vergoeden. Daar waar het coronavirus voor extra zorgkosten zorgt, ligt het dus voor de hand dat de zorgverzekeraars die kosten vergoeden. De zorgverzekeraars hebben tegenover hun restitutieverzekerden géén verantwoordelijkheid voor het zorgaanbod.

Het ondersteunen van zorgaanbieders hoort in dit verzekeringsmodel hoe dan ook niet bij de zorgplicht van een zorgverzekeraar.

Naturapolis

Ongeveer 75 procent van de verzekerden heeft een naturapolis. Bij deze polissen zijn de zorgverzekeraars verantwoordelijk voor de continuïteit van de zorg aan de verzekerden. Zorgaanbieders kunnen in financiële problemen komen door de hoge kosten van de coronazorg en door het wegvallen van de inkomsten uit de reguliere zorg. Als die problemen ervoor zorgen dat de continuïteit van een zorgaanbieder bedreigd wordt én die zorgaanbieder uit een oogpunt van continuïteit van zorg niet gemist kan worden, moet de naturazorgverzekeraar aanvullende middelen beschikbaar stellen aan de zorgaanbieder.

De zorgplicht van de naturaverzekeraar omvat dus niet het extra bekostigen van zorgaanbieders die geen financiële problemen hebben of van zorgaanbieders die niet essentieel zijn voor de zorgcontinuïteit.

Steun voor zorgaanbieders

Hiermee is uiteraard niet gezegd dat zorgaanbieders niet ruimhartig gesteund zouden moeten worden. Juist nu is de zorg een cruciale sector van de maatschappij, waarin alle aanbieders ongehinderd door financiële zorgen hun werk moeten kunnen doen. Maar de steunoperatie die daarvoor nodig is, ligt buiten de verantwoordelijkheid van de zorgverzekeraars.

En dat is nog niet alles. Zorgverzekeraars zijn verzekeraars. Ze ontvangen premies en andere bijdragen, zodat ze hun verzekerden kunnen voorzien van zorg of vergoedingen. Zorgverzekeraars werken dus in opdracht van hun verzekerden, en niet voor zorgaanbieders of de samenleving. Daarbij komt dat DNB nauwlettend toezicht houdt op de financiële situatie van de zorgverzekeraars. ‘Blanco cheques’ zal DNB niet accepteren.

De worsteling van ZN

Deze context verklaart waarom de brieven van ZN blijk geven van een worsteling met tegengestelde wensen en belangen. Ik geef twee voorbeelden.

In de eerste plaats stelt ZN aan zorgaanbieders in de ‘basisinfrastructuur’ die rechtstreeks bij de zorg aan coronapatiënten zijn betrokken, een neutralisering van de gevolgen van het coronavirus in het vooruitzicht. Die aanbieders worden dus teruggebracht in de financiële positie die ze voor het coronavirus hadden. Andere zorgaanbieders ontvangen slechts een gedeeltelijke ‘continuïteitsbijdrage’.

Dat onderscheid vind ik problematisch. In feite heeft de hele gezondheidszorg zich aangepast aan het coronavirus: sommige zorgverleners door coronapatiënten te behandelen, anderen door andere patiënten niet meer te behandelen. De beide categorieën zijn niet scherp te onderscheiden. In ziekenhuizen vind je ze allebei. Bij de revalidatie van coronapatiënten zullen andere zorgaanbieders betrokken zijn dan nu bij de acute behandeling.

In de tweede plaats ontvangen zorgaanbieders alleen een bijdrage van de zorgverzekeraars voor zover zij verzekerde zorg verlenen. Dat leidt voor bijvoorbeeld fysiotherapeuten en tandartsen tot zeer complexe en potentieel ongunstige situaties. Dat lijkt mij niet terecht.

Dat tandheelkundige zorg en fysiotherapie voor een belangrijk deel niet in het basispakket zitten, komt niet omdat die zorg niet noodzakelijk is. De overheid vindt alleen dat de burger die best zelf kan betalen, of zich daarvoor aanvullend kan verzekeren. Het doel van een reddingsoperatie zou moeten zijn het in de lucht houden van aanbieders van noodzakelijke zorg. Daar horen de tandartsen en fysiotherapeuten dus bij.

Steunoperatie door de overheid

Het coronavirus heeft zo’n grote impact op onze samenleving dat de overheid in vrijwel alle hoeken daarvan intervenieert. De gezondheidszorg neemt in de bestrijding van het virus een bijzondere plaats in. Het zou daarom geen schande zijn om tot de conclusie te komen dat het oplossen van de financiële effecten in de zorg de financiële, juridische en operationele spankracht van de zorgverzekeraars te boven gaat.

Zo’n conclusie zou de weg vrijmaken voor een steunoperatie van zorgaanbieders door de overheid. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) beschikt over een panklaar juridisch instrument om rechtstreeks bedragen aan zorgaanbieders uit te keren: de beschikbaarheidsbijdrage. Omdat er maar één NZa is, hoeven zorgaanbieders zich daarvoor maar bij één loket te melden. De NZa is gebonden aan de ‘algemene beginselen van behoorlijk bestuur’. Dat is een extra waarborg voor een zorgvuldige en eerlijke toekenning.

Het uitvoeren van een financieel reddingsplan voor de zorg is, hoe ook vormgegeven, een belangrijke en uiterst complexe operatie. Net als in andere sectoren van de economie moet de overheid daar zelf de verantwoordelijkheid voor nemen.

Joris Rijken, advocaat en partner, AKD advocaten | notarissen | belastingadviseurs