Dit voorjaar roerde zich ook het Interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) met een advies onder de veelzeggende titel Niets doen is geen optie. ActiZ-voorzitter Anneke Westerlaken trok recentelijk aan de alarmbel: “De vergrijzende samenleving vraagt om lef en scherpe keuzes, verkiezingsprogramma’s bieden die niet.” (leestip: de analyse van verkiezingsprogramma’s door ActiZ). Hoe kleden de politieke partijen hun zorgparagrafen in?

Integrale ouderenzorg?

Geen enkele partij lijkt zich te willen branden aan een grote stelselwijziging (wellicht nog wel voor de Wmo). Of het blijft vaag. BBB en NSC willen de zorg leveren die mensen nodig hebben, in plaats van mensen tussen systemen. Er wordt wel gesuggereerd dat SP het zorgdebat heeft gekaapt en dat andere partijen hen geen extra wind in de zeilen willen geven met al te dappere plannen die het electoraat wellicht ook niet welgevallig zijn. Of hoopt men dat IZA, WOZO, GALA en TAZ alles gaan oplossen? ActiZ pleit voor een veel duidelijker en stringenter onderscheid wat van de cliënt en het netwerk zelf verwacht mag worden en wat van de zorgprofessional. Dat vergt inderdaad een “nationaal zorggesprek”, zoals VVD voorstelt. Er zitten meer lichtpuntjes in de verkiezingsprogramma’s.

CU en SGP zetten vol in op lokale ouderenzorg: “Elke gemeente maakt een plan voor gemeentelijk ouderenbeleid. Hierin maakt de gemeente afspraken over bijvoorbeeld huisvesting, hoe ouderen ertoe kunnen doen, bestrijding van eenzaamheid en de invulling van zorg en ondersteuning. Deze afspraken gaan ook over gezamenlijk financieren van zorg. Per wijk is er één herkenbaar en aanspreekbaar wijkverpleegkundig team.” Maar PvdD waarschuwt: “Welke zorg je kan ontvangen, mag niet afhangen van de gemeente waarin je woont.”

Tegenstrijdigheid

Wlz-indicaties moeten zich volgens CU focussen op de verhuizing naar intramurale zorg en D66 (net als PvdD) completeert dat met de wens thuiszorg (op termijn) over te hevelen van Wlz naar Zvw. Echter, GroenLinks/PvdA maakt die beweging precies andersom, alles naar de Wlz: “De zorgkantoren krijgen de taak om samen met de zorgaanbieders in de regio de langdurige zorg in samenhang te organiseren en om de zorg te bekostigen op basis van het aantal hulpbehoevende ouderen in de regio. De wijkverpleegkundige krijgt een belangrijke rol in de vaststelling van de benodigde zorg en ondersteuning in de thuissituatie.” BBB en FvD verhogen het budget voor de thuiszorg en JA21 wil een systeem waarmee de thuiszorgorganisaties thuiswonende ouderen beter kunnen monitoren.

De insteek bij JA21 is niet lokaal maar regionaal: “Een eerste stap is regionalisatie, waar regionale zorgkantoren/platforms worden opgericht die de krachten bundelen in een regio. Diverse budgetten worden regionaal samengevoegd. Partijen maken plannen afgestemd op de regio.” Om tot die betere samenhang en samenwerken te komen, willen steeds meer partijen (onder andere GroenLinks/PvdA, SP, PvdD, CU) af van marktwerking in de zorg.

Toch weer meer verpleeghuizen?!

Connie Helder startte haar ministerschap met een bevriezing van de verpleeghuiscapaciteit. Later liet ze dat een beetje los en mochten er nog maximaal achtduizend plaatsen bij omdat die al te ver in de meerjarige bouwplannen zaten. Inmiddels zijn er lange wachtlijsten en groeit het tekort aan verpleeghuis­plekken.
Het plan om versneld extramurale woonzorgplekken te bouwen schiet ook nog niet erg op. Nu maken bijna alle politieke partijen alsnog meer ruimte voor goede verpleeg(t)huiszorg en meer structurele plekken. Alleen DENK spreekt zich niet uit en VVD houdt het toch op de huidige capaciteit. CU is het meest royaal: “We investeren 360 miljoen in extra verpleeghuisplekken en verbeterde verpleeghuiszorg”. Ook andere partijen zijn voorstander van uitbreiding, zonder concreet te worden. NSC zegt: “De groei zal moeten aansluiten op de demografische ontwikkelingen.”

FvD, 50Plus, BBB en JA21 willen bovendien terugkeer van de bejaarden- en verzorgingstehuizen. BBB gaat zelfs de drempel voor verpleeghuiszorg verlagen (zzp3 mag dan weer). D66 wil een nationaal programma om verouderde verpleeghuizen te moderniseren, maar houdt vast aan de huidige kabinetslijn, door te stellen: “Zorg buiten het verpleeghuis wordt de toekomst. De financiering van wonen en zorg wordt daarom op de lange termijn steeds verder gescheiden. Iedereen blijft verzekerd van dezelfde kwaliteit zorg, maar in verschillende woonvormen.”
Ten slotte stelt SP: “We willen geen wachtlijsten voor verpleeghuizen. We handhaven de personele bezettingsnorm voor voldoende personeel in het verpleeghuis.” Maar het ontbreekt aan financieringsvoorstellen (behalve CU), terwijl dit miljarden gaat kosten.

Op weg naar één kader?

SP wil het al jaren: “Er komt een Nationaal ZorgFonds, waardoor de huidige wildgroei aan zorgpolissen en zorgverzekeraars overbodig wordt.” Bij de vorige verkiezingen was er veel draagvlag om de ouderenzorg onder één wettelijk kader te brengen, maar het is nu wat stiller. SGP is concreter: “Idealiter is er sprake van één type financiering per cliënt waarmee deze passende zorg kan bekostigen, afhankelijk van de levensfase en ernst van de zorgvraag. Ook moeten we een einde maken aan ongewenste prikkels om cliënten ‘af te schuiven’ naar een andere zorgwet.” BBB en NSC stellen dat het scheiden van wonen en de ouderenzorg, met name het Volledig Pakket Thuis (vpt), heeft geleid tot een versnipperde financiering.

“Deze financiering is voor de ouderen en hun mantelzorgers onnavolgbaar en moet vergaand vereenvoudigd en waar nodig heroverwogen worden”, aldus NSC. CDA lanceert een omvangrijke operatie om verantwoordingsregels terug te dringen met zogeheten ‘regelarm werken’, zodat er meer tijd overblijft voor het verlenen van zorg. En de CU zegt: “Maak de financiering van zorg eenvoudiger. Regels en onduidelijkheid over geld staan nu te vaak in de weg van goede zorg aan ouderen. Wijkverpleegkundigen krijgen daarom een vast bedrag per cliënt en worden niet meer afgerekend op aantal uren of minuten. Er komen in elke regio heldere afspraken over financiering van zorg die op het grensvlak van wetten ligt.”

Eén wet

Linksom of rechtsom, bijna alle partijen willen meer regionale samenwerking en verdergaande ontschotting, meteen of op termijn. Laten we hopen dat het voorstel van onder andere VVD en PVV nu echt serieus tot acties leidt: ouderenzorg weer in één wet!

Door: Robbert Huijsman, hoogleraar management en organisatie van ouderenzorg aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Lees ook Huijsmans eerdere blogs uit deze serie: Mantelzorg in verkiezingstijd en Worden ouderen wel gezien in verkiezingsprogramma’s?