De overheid wil dat ouderen zo lang mogelijk in hun eigen huis blijven wonen. De meeste ouderen willen dat zelf ook, mits ze daar de nodige zorg kunnen krijgen. In eerste instantie moeten ouderen hulp zoeken in hun eigen omgeving en een beroep doen op hun netwerk. Een beweging die beantwoordt aan de behoefte van ouderen om eigen regie te houden. Veel burgers steken daarom de handen uit de mouwen en gaan zelf dingen regelen. Initiatiefrijke en actieve burgers, organisaties en samenwerkingsverbanden zetten zich met hart en ziel in om zorgzame gemeenschappen te realiseren. Met plaatselijke zorgorganisaties maken ze afspraken over de levering van professionele zorg aan huis.

Veel gesloten deuren

Toch gaat het hier vaak mis. Veel initiatieven sterven in schoonheid door onduidelijke geldstromen, ingewikkelde of onhandige regelgeving en schotten tussen allerlei instanties. Partijen die er voor de burger zouden moeten zijn – of zouden kúnnen zijn – weten elkaar niet te vinden, en concentreren zich op hun eigen specifieke taken, bijvoorbeeld op wonen, zorg of welzijn. Voor veel instanties zijn regels bovendien regels waar je niet aan kan tornen, zelfs niet als dat een hoger doel dient. Zo stuiten welwillende ouderen die hun grote huis willen splitsen om jongeren een woonkans te geven, op een onverbiddelijk ‘nee’ omdat dit niet in het bestemmingsplan past. Veel deuren zijn dus gesloten voor burgers met goede ideeën. En andersom gebeurt het ook: kansrijke initiatieven worden overgenomen door instanties die ze als hún domein beschouwen, waardoor de bedenkers er zelf geen vat meer op hebben. Zeggenschap en eigenaarschap worden gefrustreerd en de actieve burger staat met lege handen.

Samenwerken

Veel zorgorganisaties zijn hard aan het werk om de zorg anders te organiseren. Nu ouderen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen, moeten zorgorganisaties de zorg buiten hun eigen muren aanbieden. Ze moeten zich richten op wat er in de lokale gemeenschap gebeurt en samenwerken met verschillende partijen die hun activiteiten op elkaar afstemmen. Deze samenwerking wordt echter belemmerd door de huidige bekostigingsmodellen. Die zijn gericht op het maken van productie en geleverde zorg, en niet op het in gang zetten van vernieuwing, het voorkómen van zorg en het stimuleren van ‘samenzorg’. Daar komen vanuit ‘Den Haag’ ook nog eens bezuinigingsronden overheen, die bestuurders dwingen om voor de zoveelste keer te reorganiseren.

Rust en ruimte nodig

Om de noodzakelijke transformatie in de zorg vorm te geven, is rust en ruimte nodig. Financiële en beleidsmatige rust bij zorgaanbieders, welzijnsinstellingen en woningcorporaties, om de omslag naar toekomstbestendige ouderenzorg goed te kunnen inrichten. En ruimte om lokaal te kunnen handelen, om te experimenteren met kansrijke initiatieven, daarvan te leren, en met elkaar nieuwe manieren te vinden om de ouderenzorg goed te organiseren. Dit vraagt samenwerking van alle partijen met invloed op de zorg: landelijke en lokale overheden, zorgkantoren- en verzekeraars, zorg- en welzijnsorganisaties, het onderwijs, woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars en bouwers, bedrijven in de technologische sector.

Bouwen aan duurzame ouderenzorg

Daarom roepen wij de politiek op om verdere bezuinigingen uit te stellen en zorgorganisaties voldoende tijd te bieden. Financiële rust en experimenteerruimte kunnen zorgorganisaties faciliteren en stimuleren om hun rol te pakken in de beoogde vernieuwing en samen met burgers en andere partijen te bouwen aan duurzame toekomstgerichte ouderenzorg.

Door: Anja Machielse, hoogleraar Universiteit voor Humanistiek, en Marie-Antoinette Bäckes, LOC Waardevolle Zorg.