Op politiek niveau gebeurt op dit moment in de zorg heel veel dat potentieel in het voordeel van de cliënt is. Denk aan de Wkkgz, die zorgaanbieders verplicht een interne klachtenregeling en een onafhankelijke klachtenfunctionaris te hebben, en te zijn aangesloten bij een onafhankelijke geschilleninstantie. Denk ook aan de Wmcz, die de medezeggenschap van cliënten van zorginstellingen regelt. En dan is er nog het burgerforum waarmee Zorginstituut Nederland burgers een stem geeft in de discussie over wat wel en niet in het basispakket van de zorgverzekering thuishoort.
Cliëntvolgende zorg
De rechten van de cliënt in de zorg zijn dus goed geborgd. Wordt de zorg dan nu helemaal cliëntvolgend? Dat is helaas nog niet zo. Theoretisch wel, maar het is de vraag in hoeverre de cliënt van deze ontwikkelingen op de hoogte is. En als hij al van het bestaan af weet, is nog niet gezegd dat hij de reikwijdte ervan overziet en dus weet welke mogelijkheden hij hiermee in handen heeft. Daarom is het zo essentieel dat die cliënt een vertegenwoordiger heeft die er voor hem is en die hem helpt zijn rechten ten volle te benutten: de cliëntenraad.
Gelijkwaardig
De essentie van de taak van een cliëntenraad is opkomen voor de belangen van de cliënten in de zorg, gelijkwaardig aan de organisatie en de raad van bestuur. Daarvoor hoeft de cliëntenraad niet dezelfde kennis te hebben als de raad van bestuur; de raad moet vooral geëmancipeerd zijn. Zelf aan het begin van het jaar een visie ontwikkelen over de onderwerpen die aandacht verdienen. Beseffen dat adviesrecht geen adviesplicht is en dat het dus gerechtvaardigd is om andere onderwerpen aan bod te stellen dan de raad van bestuur wil. Het lef hebben om een negatief advies te geven over een voorstel van de raad van bestuur waarvan de meerwaarde voor de cliënt onvoldoende als uitgangspunt is genomen.
Inspraak is waardevol
Met andere woorden: de ideale cliëntenraad is volwassen, onafhankelijk en durft kritisch te zijn. Juist nu alle politieke ontwikkelingen erop gericht zijn de positie van de cliënt in de zorg een stevig fundament te geven, is dit belangrijker dan ooit. Participeren, meebeslissen over wat er in de zorg gebeurt en hoe die zorg wordt geboden, is voor heel veel cliënten nog lastig. De cliëntenraad moet hen bij de hand nemen, om hen te leren de inspraakmogelijkheden die er voor hen zijn ten volle te benutten. Die inspraak is waardevol voor de cliënt én voor de zorg als geheel, omdat dat positief bijdraagt aan de kwaliteit van zorg zoals de cliënt die beleeft. Zo kan inspraak invloed hebben.
Marika Biacsics-van der Horst, netwerkvoorzitter Netwerk Cliëntenraden Zorg (NCZ).
Op 8 november organiseert NCZ het symposium ‘Van Inspraak naar Invloed’ om cliëntenraden en belanghebbenden te informeren over de verschillende ontwikkelingen.
Zorgvisie organiseert op 25 september het congres Medezeggenschap in de zorg 2018, bestemd voor OR-leden, ambtelijk secretarissen en cliëntenraden. Klik hier voor meer informatie >>
Elke positieversterking van de clientenraad is welkom. Wanneer gesteld wordt dat er van diverse kanten druk wordt uitgeoefend om de positie van de clientenaad eerder te verzwakken dan te versterken ben ik blij dat er mensen en instanties zijn die door blijven knokken. Zelf ben ik afgenokt na ruim twee jaar knokken tegen de bierkaai.
Wat ik zag was dat de machtsverhoudingen tussen management/directie in onbalans is en dat met een management/directie die de mond vol heeft van de client centraal stellen, de client in zijn kracht zetten uitgaat van een wij en zij relatie, waarbij de clientenraad de onderliggende partij is, niet letterlijk natuurlijk.
Doordat de machtsverhoudingen in onbalans zijn zag ik hoe er erg verschillend aangekeken werd tegen de wijze van samenwerken tussen de clientenraad en het management. Zo betoogde het management regelmatig dat zij zeer blij was met de clientenraad vanwege haar kritische vragen en opstelling en haar constructieve opstelling in allerlei zaken die aan de orde kwamen. Zij sprak regelmatig dat wij het samen moeten doen en dat wij het ook samen doen.. Dat het management er trots op is dat zij de clientenraad serieus neemt en betrekt in het begin van een besluitvormingsproces. Zij voelt zich gedekt door de directie die ook groot voorstander is van: dat de clientenraad bijtijds, en altijd het hele en eerlijke verhaal verteld wordt. Dat alleen op deze wijze de client centraal kan komen te staan. Ook het bestuur juicht dit alles toe omdat dankzij een krachtige clientenraad die zich serieus genomen weet, de clienten op optimale wijze in hun kracht kunnen worden gezet. De clientenraad als een schakel die er werkelijk toe doet.
De clientenraad betoogde menigmaal dat zij zich niet serieus genomen voelde en toonde ook aan waarom zij dat vond en vroeg zich menigmaal af waarom de clientenraad nogal eens niet, verkeerd,, te laat werd geinformeerd. . Op deze kritiek werd gewoon niet gereageerd. Drie maal werd gevraagd om een hei sessie om eens, met de benen op tafel,, elkaar eens goed in de ogen te kijken.. Er werd geen woord aan vuil gemaakt. Besloten werd om geen toestanden te maken omdat we bang waren dat het management/directie het ons als clientenraad het nog moeilijker zou kunnen gaan maken, wat ze in mijn ogen allang deed.
Zelf nokte ik dan uiteindelijk af omdat ik steeds meer zag dat de clientenraad gewoon een speeltje is en als het management ons nodig had net mooie woorden en prachtige zinnen wij gepaaid werden en als het management ons niet nodig had dan zagen ze ons ampertjes staan. Ook de directie liet zich niet onbetuigd en besloot de ambtelijke ondersteuning met 40% in te krimpen zonder enige overleg met de regionale clientenraad. Toen er een zwartboek verscheen, opgesteld door zorgmedewerkers concludeerde ik dat ook met zorgmedewerkers een beetje boel gedold en gespeeld werd, Voor mij was het mooi geweest. Een directie, gedekt door het bestuur die met mooie woorden en prachtige volzinnen fantastische verhalen de wereld in stuurt maar in feite minachtend om gaat met niet haar soort mensen en beweert dat zij de clienten en hun leefwereld totaal centraal stelt. gaat uit van een mensbeeld die, in mijn visie, ronduit beschamend is.
Het feit dat er steeds druk uitgeoefend wordt van diverse kanten om de positie van de clientenraad eerder te verzwakken dan te versterken bewijst dat de clienten en hun leefwereld (zorgmedewerkers, familie/mantelzorgers, vrijwilligers) niet centraal staan, Dat de client staat centraal gewoon een reclame kreet is, niet meer en niet minder. Uiteindelijk gaat het om macht: macht behouden, machtspositie versterken en uitbreiden. De macht ligt niet bij de clienten en hun leefwereld, maar bij bestuur en directies. Het systeem zit slim in elkaar. Met of zonder Wmcz is het simpel: beneden legt verantwoording af aan naar boven en niet wederzijds. Dat betekent dat niemand enige verantwoording hoeft af te leggen aan de centraal staande clienten (kennelijk omdat zij nog niet voldoende in hun kracht staan) . Het management geen enkele verantwoording hoeft af te leggen aan de clienten en hun leefwereld; de diectie geen verantwoording hoeft af te leggen naar beneden, laat staan het bestuur. Door de machtsverhoudingen niet drastisch aan te pakken zal er acties blijven ondernomen worden om de positie van de clientenraad te verzwakken. Dat kan gemakkelijk omdat boven geen enkele verantwoording hoeft af te leggen naar beneden, daar zit het hem in. Het heeft alles te maken met vanuit welke visie gewerkt wordt, vanuit welk mensbeeld er geredeneerd wordt. Het zal een hard en lang gevecht worden en ik ben blij dat er mensen zijn die door gaan. Zelf ga ik een boekje schrijven met de vraagstelling of de clientenraad wel, of geen fopspeen is.