We zien in vele maatschappelijke en economische sectoren de rol en positie van de ‘vrager’veranderen. In de zorg neemt de cliënt meer en meer zelf de regie. Zeker in de thuissituatie doet hij ondersteunende, diagnostische en soms zelfs therapeutische activiteiten zelf. Activiteiten die eerder door zorgprofessionals werden gedaan. Eerder heb ik dat het ‘prosumenten’-model genoemd. Het klassieke onderscheid tussen vragers en aanbieders , tussen consumenten en producenten vervaagt.
De arbeidsspecialisatie heeft ons veel welvaart gebracht. Deze specialisatie was gebaseerd op de ‘oude technologie’, die vragers/consumenten en aanbieders/producenten steeds verder van elkaar scheidde door schaalvergroting (noodzakelijk uit een oogpunt van gezonde bedrijfsvoering) en specifieke en schaarse expertise. De ‘nieuwe technologie’ maakt het mogelijk om dezelfde prestaties op kleine schaal en gebruikersvriendelijker te leveren. In samenhang met de nieuwe technologie zijn ‘vragers/consumenten/burgers’ beter  geïnformeerd en deskundiger. Mede door het gestegen opleidingsniveau vergeleken met vorige generaties.

In het onderwijs ontstaan concepten zoals ‘ gepersonaliseerd leren’, ‘levenslang leren’ en ‘blended learning’. Studenten stellen hun eigen, vaak ‘opleidingsoverstijgende’ programma op. Co-creatie van bedrijven en zorginstellingen komt veel voor. Want de ‘vraag’ zelf verandert ook. Een gemeente koopt bijvoorbeeld geen lantaarnpalen , maar een oplossing voor een veiligheidsvraagstuk waaraan bepaalde lantaarnpalen, op een specifieke manier gebruikt, kunnen bijdragen. Ouderen vragen niet om een woning, maar om een oplossing die hun onderdak , zorg, zelfstandigheid, kwaliteit van leven en zo meer biedt. Dat vraagt om studenten die breder kunnen denken en samenwerken dan alleen binnen de eigen opleiding. In vrijwel  alle sectoren zien we dat oplossingen (ook) van buiten de betreffende sector komen. Technologie speelt steeds een grote rol.

Onlangs hebben minister de Jonge van VWS en minister Engelshoven van OC&W ieder een commissie ingesteld met een belangrijke opdracht. De commissie ‘Toekomst thuiswonende ouderen’ ( commissie-Van Halder) gaat onderzoeken welke trends en ontwikkelingen er zijn voor thuiswonende ouderen, wat deze betekenen voor de zorg  en wat de consequenties zijn voor de betaalbaarheid van de ‘stelsels’ (betaalbaarheid van zorg, wonen en welzijn). De commissie-Van Rijn heeft als opdracht te onderzoeken welke consequenties de ontwikkelingen op onderwijs/onderzoeksgebied, maatschappelijke trends (veranderingen op de arbeidsmarkt en in het beroepenveld door technologische ontwikkelingen) en de veranderingen bij studenten en docenten hebben voor de bekostiging van het hoger onderwijs.

Helaas ontbreken in beide commissies de burgers om wie het gaat en die, zoals gezegd, zelf een steeds grotere rol speelt en meer verantwoordelijkheid neemt. Denk aan vertegenwoordigers van ouderenverenigingen of de vele burgerinitiatieven op dit terrein voor de commissie-Van Halder. Of vertegenwoordigers van studentenbonden voor de commissie-Van Rijn. We vinden in de zorg als in de as cliënt-zorgprofessional en het onderwijs de as student-docent van cruciaal belang. Dus ook wijkverpleegkundigen bijvoorbeeld of docenten zouden in de respectievelijke commissies vertegenwoordigd moeten zijn. Ook is het jammer dat deskundigen uit aanpalende sectoren ontbreken. In de commissie-Van Halder zou de inbreng van bijvoorbeeld deskundigen uit de bouw, IT en ict relevant zijn. En in de commissie-Van Rijn deskundigen uit het brede bedrijfsleven, maar ook uit de (internationale ) onderzoekswereld. Natuurlijk kunnen de commissies die inbreng apart organiseren en dat zullen ze ongetwijfeld ook doen. Maar een directe inbreng als commissielid is zowel inhoudelijk als qua beeldvorming beter. Jammer, een gemiste kans. Hieruit blijkt eens te meer hoe moeilijk het is om het algemeen geaccepteerde uitgangspunt ‘cliënt centraal’ consequent als leidraad te hanteren.

Guus van Montfort