Op het moment dat de misstand zichtbaar wordt, is er al sprake van een crisissituatie. De traditionele oplossing is dat naast de raden van bestuur, raden van toezicht, VWS, lokale overheden, inspectie, zorgverzekeraars en belangenverenigingen zich meer en meer gaan bemoeien met de directe leiding van het ziekenhuis. Dit doet men door toenemende protocollering, controle op de naleving van bestaande wetten en aanscherping van de financiële regie.
Nadat de storm van de handhavingsmoraal door de raden van toezicht en externen is gaan liggen, veert binnen de bestaande cultuur van medisch professionals en verpleegkundigen het gedrag terug naar oude waarden.
De verandering – het (her)organiseren van het primaire patiëntenproces – en het duurzaam managen op kwaliteit zijn hierdoor niet wezenlijk beklijfd. Met andere woorden: de topdown doorvoering van beleid is slechts tijdelijk effectief geweest.

Nieuwe regelgeving

Een trend is dat de overheid de governance-mismatch wil oplossen met nieuwe regelgeving die de zorgbestuurders meer macht moet geven. In het nieuwe regeerakkoord wil de overheid de medisch specialisten aan banden leggen en ze in loondienst brengen. Dit doet men door invoering van integrale tarieven en door het nauwgezet controleren van fiscaal ondernemerschap. Daarnaast zal door de inkoopdruk van de zorgverzekeraars de noodzaak tot samenwerken tussen ziekenhuisbestuurders en medische professionals toenemen.

Sturen op gezondheidswinst

Maar er is nog een invalshoek: clinical governance. Een denkrichting die begint bij de medisch specialist die actief stuurt op gezondheidswinst. De medisch specialist neemt, naast zijn autoriteit op medisch inhoudelijke zaken, expliciet verantwoordelijkheid voor de regie van de middelenaanwending in het behandeltraject. De basis vormt de bewustwording dat kwaliteit niet alleen bestaat uit een juiste diagnose en behandeling, maar mede wordt bepaald door de organisatie van ziekenhuiszorgprocessen.

Cultuurverandering

De National Health Service heeft al in 2001 de term clinical governance geïntroduceerd met als doelstelling de kwaliteit van het medisch handelen te verbeteren. Clinical governance moet ervoor zorgen dat de bestaande medische en ziekenhuiscultuur veranderen. ‘Clinical governance demands the re-examination of traditional roles and boundaries- between healthcare professionals, between doctor and patients and between managers and doctors’, schreef Aidan Halligan, director of clinical governance for the NHS in the British Medical Journal.

Professor Ruth Chambers MD gaf in 2000 de volgende definitie van clinical governance: ‘It is doing anything and everything required to maximise quality. It is about finding ways to implement care that works in an environment in which clinical effectiveness can flourish by establishing a facilitory culture’.

Intrinsieke drijfveer

Als de gezondheidswinst een optelsom is van de medische behandeling en de organisatie van de ziekenhuiszorgprocessen, is dit de intrinsieke drijfveer waar medisch specialisten en ziekenhuisbestuurders elkaar vinden.

Crisissituaties zoals boven omschreven behoren daarmee waarschijnlijk tot het verleden.

Bas van der Mierden; Prometheus Healthcare, Nyenrode Business Healthcare