Het hoge woord is eruit. De ouderenzorg moet helemaal anders. Begin juli lanceerde minister Helder haar plannen die op drie pijlers rusten.
De drieslag luidt: zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan. Een raar frame. Ten eerste: zelf als het kan. De minister wil ouderenzorg en -ondersteuning waarbij ouderen zoveel mogelijk zelfredzaam zijn. Nu is er helemaal niets mis met deze notie, alleen is het frame verkeerd. In de toeslagenaffaire zagen we dat de overheid structureel overschat wat het doenvermogen van mensen is. Zelf als het kan is goed voor mensen die een goed netwerk hebben, hoogopgeleid zijn en geld hebben. Ik moet nog zien welke hulp kwetsbare mensen krijgen die zich door dit ‘zelf eerst-frame’ in de steek gelaten zullen voelen en zich terugtrekken.
Ten tweede: thuis als het kan. Ook dit klinkt misschien logisch maar is het niet. Natuurlijk willen mensen het liefst in hun eigen omgeving blijven wonen. Maar thuis als het kan moet niet ontaarden in een situatie dat er pas verhuisd wordt als er geen andere mogelijkheid meer is. De afgelopen jaren zijn er talloze creatieve woon-zorgconcepten in de markt gezet. Ouderen met hulpvragen samen met ouderen zonder hulpvragen, ouderen met jongeren, integratie met buurthuizen, noem het maar op. Die concepten zijn goed en relatief goedkoop voor die ouderen die te goed zijn voor het verpleeghuis maar te slecht voor thuis. Om maar te zwijgen over de weldadige effecten van die concepten op de huizenmarkt. Hoezo, thuis als het kan?
Tot slot: digitaal als het kan, de vreemdste eend in de bijt. We weten van de covid-pandemie dat er meer digitaal kan dan we dachten. Maar digitaal als het kan in de ouderenzorg is zot. Beeldbellen wordt de standaard. Ik snap dat het soms moet, maar als standaard gaat het geen feest opleveren in de ouderenzorg en tot eenzaamheid en tweedeling leiden.
Misschien is het alleen maar onhandigheid van de minister en valt het in de praktijk mee. Moeilijk was het toch niet. Er liggen stapels rapporten klaar die allemaal hetzelfde vertellen. Het wordt moeilijk in de ouderenzorg; schraler en minder hulp door professionals. Om de pijn te verzachten is er een urgente noodzaak om het sociale netwerk van mensen massaal te vergroten. Hoe dit aangepakt gaat worden, vermeldt de minister niet in haar plannen. Het kan in ieder geval niet zelf, thuis of digitaal.
Marcel Canoy is hoogleraar gezondheidseconomie aan de VU en adviseur bij de ACM.
Ik heb zowel begrip voor de stelling van de heer Canoy en de reactie daarop.
Het woordje “kan” zou m.i. echter vervangen moeten worden door “wil” of “kan en wil”. Dus uitgaan van de persoon/patient. Daarnaast speelt de cultuur die we geschapen hebben “we zorgen voor u tot aan het graf” ons nu parten. Ofwel de er moet eerst of tegelijkertijd weer een cultuur worden opgebouwd van zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid. Cultuur verandering is de basis en die gaat jammer genoeg niet vanzelf. Dus de besproken middelen kunnen alleen maar werken als de “Root cause” HELDER is
Beetje flauw; a contrario redenerend kun je alles afschieten. Het goede van de plannen van de minister is dat het een eerlijk perspectief schetst waarop plannen kunnen worden gemaakt. Uiteraard wordt het niet makkelijker allemaal en moet het eerlijke verhaal worden verteld. Maar dat beleidsmakers een perspectief proberen neer te zetten wat realistische aanknopingspunten biedt voor de handelingspraktijk, verdient wat mij betreft ondersteuning. Want, hoe anders, mijnheer Canoy?