In elk ziekenhuis geldt dat professionals hun handen moeten desinfecteren voor en na lichamelijk contact met een patiënt. Dat dit niet geldt voor een begroeting of afscheid is inconsequent. Laten professionals het groetritueel vervangen door een vriendelijk knikje of buiging en met bijvoorbeeld de woorden: ‘welkom, neemt u plaats’, respectievelijk ‘het beste ermee’ of ‘tot de volgende keer’.
Door dit bericht kwamen ook andere, oude hygiënische aanbevelingen bij mij boven. Die zouden zeker in deze maanden waarin het coronavirus rondwaart, moeten worden opgevolgd, maar ik zou zeggen voortaan altijd.

Hoesten

Het advies om in de elleboog te hoesten en niezen verdient extra aandacht. Dat is hygiënischer dan ‘hand voor de mond als je hoest’, de waarschuwing waarmee ikzelf en velen van u zijn opgevoed. Ik doe het daardoor nog regelmatig verkeerd. Dit voorbeeld illustreert maar weer hoe moeilijk het is om gedrag te veranderen en dat kennis aanreiken niet voldoende is. Als ik in de fout ga, attenderen mijn kinderen mij op dit ouderwetse ‘in de hand hoesten’.

Zoenen

De derde aanbeveling is ‘stopt met, vaak driemaal, zoenen wanneer u een bekende ontmoet’. Zoen zeker niet op de mond, maar evenmin op wangen of in de lucht met wangen tegen elkaar. Ook dat is onhygiënisch. Nu door het intensieve, internationale personenverkeer de kans op besmetting door ziekten groter wordt, is het zaak met zoenen ter begroeting terughoudend te zijn.

Poetsen

De vierde en laatste tip betreft de hygiëne bij kwetsbare patiënten thuis: Stel bij longpatiënten en andere vatbare patiënten één hygiënisch plan van aanpak op voor verzorging en schoonmaak. Er zijn drie niveaus van schoonmaken te onderscheiden: 1. Op-het-oog schoonmaken: hierbij worden alleen zichtbare oppervlakten gereinigd en af en toe krijgt de woning een grote beurt. 2. Wetenschappelijk bewezen schoonmaken. Hierbij erkent de thuiszorgorganisatie dat elk oppervlak een eigen schoonmaakmiddel behoeft. Bij deze optie heeft de huishoudelijke hulp een eigen schoonmaakkoffer bij zich. 3. Hygiënisch schoonmaken. Dit is gelijk aan optie 2 maar wel met een desinfecterend schoonmaakmiddel zoals Dettol. In de krantenberichten staat vermeld dat vooral kwetsbare ouderen en longpatiënten aan het coronavirus overlijden. Wellicht is dit risico te verkleinen als iedereen – zowel mantelzorgers als professionele hulpen ­ werken volgens optie 2 en bij direct gevaar voor besmetting volgens optie 3.

Volksgezondheid en hygiëne

Deze vier aanbevelingen kregen in de afgelopen decennia weinig steun: Ze verwierven geen professioneel en maatschappelijk draagvlak of waren te duur. Want in de tweede helft van de 20ste eeuw leefde Nederland in de veronderstelling dat de infectieziekten overwonnen waren. Langer geleden stond bij mijn voorgangers (ik was de vijftiende Utrechtse hoogleraar volksgezondheid sinds 1850) de hygiëne centraal. Dat gebeurde onder de term gezondheidsleer met als belangrijke onderwerpen hygiënisch koken, wassen, kinderen ter wereld brengen, de hygiëne op scholen en het omgaan met besmette huisgenoten. Wellicht leidt de corona-epidemie tot reflectie en komt hygiëne terug van weggeweest.