Het is 1999 en in opdracht van staatssecretaris Vliegenthart gaat Marcel van Dam een ‘wachtlijstbrigade’ leiden. De zorgketen dreigt vast te lopen, omdat er te weinig plaatsen zijn in verpleeghuizen. Hierdoor kunnen zowel verzorgingshuizen, ziekenhuizen als revalidatieklinieken hun patiënten niet doorplaatsen.
Uiteindelijk is door een combinatie van maatregelen een uitweg gevonden. De onderlinge afstemming is verbeterd, de transferverpleegkundige geïntroduceerd, de mogelijkheden om zorg te verlenen in de thuissituatie zijn toegenomen, en de capaciteit in verpleeghuizen is uitgebreid.

Grens aan mogelijkheden
Anno 2016 hebben de inkooprondes geresulteerd in het volgende beeld. Op alle fronten is qua volume en tarief minder zorg ingekocht. Daarnaast is de trend om intramurale capaciteit af te bouwen duidelijk waarneembaar. Of het nu in de ziekenhuiszorg, ggz, jeugdzorg of verpleeghuiszorg is, overal neemt het aantal bedden af. Het achterliggende adagium is meer en langer zorg in de thuissituatie, meer nadruk op zelfredzaamheid en vormen van mantelzorg.
Er is natuurlijk niets mis met dit streven. Maar er is wel een einde aan deze mogelijkheden. De zorg thuis, met daaraan verbonden de mantelzorg, kan niet het afvoerputje worden van zorgketen. De capaciteit en mogelijkheden hebben ook daar grenzen. Als die worden bereikt – wat dan? De eerste tekenen zijn al zichtbaar; bijvoorbeeld de groei van de wachtlijst dementie in de regio Eindhoven naar 200 cliënten, of in het Gooi, waar reeds 80 cliënten op de wachtlijst staan (bron: Alzheimer Nederland)

Verkeerde bed
Het vraagt weinig voorstellingsvermogen om te zien wat ons de komende paar jaar te wachten staat. De eerste plek waar het gaat vastlopen is in de thuissituatie, als het ‘echt’ niet meer gaat. Dat zal leiden tot verhalen in de krant over schrijnende gevallen, met veel beschuldigende vingers naar een bepaalde instelling en een beetje naar Den Haag. Daarna komen de geluiden uit de ziekenhuizen. Het begrip ‘verkeerde bed’ kan weer worden afgestoft, omdat met name ouderen te lang in het ziekenhuis moeten blijven doordat ze elders niet terecht kunnen. In de slipstream zullen de gemeenten, revalidatieklinieken en de wijkverpleging zich gaan roeren en zo zijn we weer in 1999 beland…

Langeretermijnafspraken
Wat als we nu wel leren van onze eigen geschiedenis? Ligt de sleutel dan niet bij de instellingen en de zorgverzekeraars sámen? Instellingen hebben de mogelijkheid het gesprek aan te gaan om tot lange(re)termijnafspraken te komen, in plaats van alleen te reageren op het volume- en prijsvoorstel vanuit de verzekeraar. Denk hierbij aan behoud van intramurale capaciteit, met eigen productieafspraken gericht op “overloop” vanuit andere instellingen. Creativiteit en een business case bieden samen een andere ingang voor de zorginkoop.

Jacco Aantjes, senior adviseur bij Arteria Consulting