De begroting van VWS was jarenlang het zorgenkindje voor de minister van Financiën. Die bleek in de praktijk niet meer dan een vage indicatie voor de zorguitgaven. Door de te krappe inschattingen hoorden overschrijdingen bij VWS. En de overheid draaide daar steevast voor op.

Zorgakkoorden
Bij de eerste begroting van minister Edith Schippers was dat aanvankelijk niet anders. Ze startte in 2011 met een tekort van circa 2 miljard euro. Geholpen door het urgentiebesef tijdens de economische crisis wist ze eind 2011 de eerste bestuurlijke hoofdlijnenakkoorden af te sluiten. Daarna ging het geleidelijk de goede kant op. Met ziekenhuizen en medisch specialisten sprak ze in een zorgakkoord af om de uitgaven te beheersen. De overschrijdingen werden geleidelijk omgezet in overschotten.

Loonmatiging
Was dit nu haar verdienste? Volgens gezondheidseconoom Wim Groot niet. Dezelfde trend van matiging van de zorguitgaven heeft zich voorgedaan in alle Europese landen. Of het nu een door de overheid gestuurd stelsel was, zoals in Engeland, of gereguleerde marktwerking, zoals in Zwitserland. Dat komt volgens Wim Groot doordat de lonen, goed voor 70-80 procent van de kosten van zorgaanbieders, tijdens de economische crisis overal zijn gematigd. Nu de crisis voorbij is, moeten we ons opmaken voor jaren van forse groei, aldus Groot.

Transparantie-agenda faalt
Bij de transparantie-agenda was Schippers minder succesvol. Het doel was de uitkomsten van zorg transparanter te maken. Burgers zouden daarmee moeten kunnen kiezen waar ze geholpen willen worden. Zorgverzekeraars zouden op basis daarvan de zorg moeten inkopen. Op beide terreinen is nauwelijks vooruitgang geboekt, voornamelijk door onwillige zorgaanbieders. Schippers heeft nagelaten de zorgaanbieders stevig aan te spreken op de afspraken die hierover zijn gemaakt in de zorgakkoorden. Volgens ingewijden begreep Schippers als zeer kundige politica dat het in de politiek gaat om het uitruilen van belangen. Schippers’ primaire belang was kostenbeheersing, begrijpelijk gezien de stand van zaken in 2011. ‘De minister van het geld’ was bereid om de kwaliteitsagenda daaraan op te offeren.

Minister van kwaliteit
Nu de urgentie voor zorguitgaven ontbreekt, pleiten zorgaanbieders er weer voor om de teugels te laten vieren. De hand is jaren op de knip geweest, het is tijd voor leuke dingen. Dat is niet verstandig, want op de wat langere termijn is de stijging van de zorguitgaven volgens het CPB onhoudbaar. De zorg heeft behoefte aan een nieuwe minister die zich vol overgave inzet voor transparantie van kwaliteit. Opdat eindelijk relevante kwaliteitsinformatie toegankelijk wordt voor patiënten en zorgverzekeraars kunnen inkopen op kwaliteit.

Preventie en gepaste zorg
Een nieuwe minister zou ook veel meer werk moeten maken van preventie. Actieve programma’s om mensen aan te zetten tot een gezondere levensstijl. En gepaste en zinnige zorg zou een speerpunt moeten worden. Met name in ziekenhuizen is veel ruimte voor omzetreductie, zoals ziekenhuis Bernhoven in Uden laat zien. De ziekenhuizen vragen om extra geld, terwijl ze jaarlijks minder patiënten helpen. De uitgaven voor oncologische zorg stijgen buitenproportioneel, terwijl daar een relatief geringe verlenging van de levensduur tegenover staat. Ondertussen is elders in de zorg te weinig geld. Gemeenten kopen onvoldoende respijtzorg in en snijden in voorzieningen voor dagbesteding. Er kan best wel wat minder geld naar de cure en wat meer naar de care.