In de Achterhoek hebben we afgelopen maanden gezien hoe ziek de thuiszorg is. Elfhonderd thuiszorgmedewerkers van Sensire werden ontslagen en zitten al maanden in onzekerheid over hun toekomst. Een waarnemer, gestuurd door minister Asscher, heeft inmiddels een oplossing gevonden: thuiszorgorganisatie TSN wil – onder voorwaarden – de vaste zorgmedewerkers van Sensire overnemen zodat deze hun baan en inkomen behouden en de cliënten de zorg krijgen waar ze recht op hebben. Deze week beslissen gemeenten in de Achterhoek over deze oplossing en kan de rust in de regio hopelijk terugkeren. Maar: Sensire is geen incident en zal een voorbode blijken van hetgeen staat te gebeuren als we niet iets doen om deze sector weer gezond te maken. Wat is er aan de hand?

Participatie

De thuiszorg vervult een belangrijke functie in Nederland. We willen immers dat ouderen zo lang mogelijk verantwoord thuis kunnen blijven wonen. De overheid wil graag een ‘participatiemaatschappij’, waarbij familie en kennissen een belangrijke rol spelen bij de zorg voor ouderen. Dit is een mooi streven, maar de realiteit is dat dit voor lang niet alle ouderen een oplossing biedt. Niet iedereen heeft nu eenmaal een omgeving die in staat of bereid is deze rol te vervullen. De professionele thuiszorg is en blijft belangrijk voor deze snel groeiende groep ouderen.

Onverstandig

En tegelijkertijd heeft deze thuiszorg het zwaar. Vooral de huishoudelijke verzorging staat sterk onder druk. Door deze vorm van thuiszorg onderdeel te maken van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is de gemeente verantwoordelijk voor de uitvoering. Op de budgetten wordt elk jaar gekort en per 2015 heeft de overheid zelfs een bezuiniging van 40% aangekondigd. In totaal dreigen hierdoor tienduizenden thuiszorgmedewerkers hun baan te verliezen. Dit terwijl het werk niet verdwijnt. Er komen immers steeds meer ouderen en de verzorgingshuizen worden door de overheid gesloten, waardoor juist meer thuiszorg nodig is. Deze enorme en zeer abrupte bezuiniging is zeker in dit licht onverstandig.

Onzekerheid

We zien de laatste jaren een enorme druk op de thuiszorgprijzen. Bij nieuwe aanbestedingen worden thuiszorgmedewerkers vaak geconfronteerd met een lager salaris. Want gemeenten willen kosten besparen en kiezen meestal op basis van prijs. Nieuwe aanbieders hebben per definitie een kostenvoordeel omdat zij kunnen starten met goedkopere nieuwe mensen. Hierdoor is de ‘race to the bottom’ geboren met een permanente druk op loonkosten en nauwelijks meer tijd en geld voor kwaliteit. Terwijl we juist moeten zorgen dat er geconcurreerd wordt op kwaliteit en effectiviteit en niet op arbeidsvoorwaarden van medewerkers. Om dat te bereiken zouden we in Nederland bindende afspraken moeten maken over het loon van thuiszorgmedewerkers. Wij pleiten voor het introduceren van een bodem in het loon op een fatsoenlijk niveau. En de alfaconstructie moet onmogelijk worden gemaakt. Tevens zou duidelijk moeten zijn, dat bij contractwisseling als gevolg van aanbesteding, medewerkers met behoud van hun rechten overgenomen worden door de nieuwe zorgaanbieder. Daarmee staan de loonkosten vast, is er duidelijkheid voor gemeenten en maken we een eind aan de ‘race to the bottom’ en de voortdurende onzekerheid voor medewerkers en cliënten.

Duurzaam

Om de sector duurzaam gezond te maken en de zorg betaalbaar te houden moeten we echter meer doen. Op dit moment wordt in Den Haag volop nagedacht over de toekomst van de persoonlijke verzorging. Deze vorm van zorg omvat voornamelijk hulp bij het wassen en aankleden en andere niet medische handelingen. Het kabinet wilde deze vorm van zorg uit de AWBZ halen en onderbrengen bij gemeenten, maar denkt er nu over om de persoonlijke verzorging over te brengen naar de zorgverzekeraars. Dit zou echter een grote misser zijn. Nu is besloten de persoonlijke verzorging uit de AWBZ te halen kan deze beter naar gemeenten en gecombineerd worden met andere soorten van niet medische zorg waar gemeenten nu al voor verantwoordelijk zijn. Deze – nu nog – verschillende soorten zorg (waaronder huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging en begeleiding) zijn er vooral op gericht om mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen. Deze passen bij elkaar en horen binnen het publieke domein van de gemeenten. Door deze vormen van zorg te combineren kan effectiever worden gewerkt en wordt voorkomen dat cliënten verschillende gezichten zien: een thuiszorgmedewerker om het huis schoon te houden en een andere medewerker om te douchen. Doordat er in deze situatie sprake is van één financier wordt gecoördineerd en wijkgericht werken gestimuleerd.Denkt u zich even de situatie waarbij de verzekeraars en de gemeenten ieder verantwoordelijk zijn voor een deel. Dan hebben we in iedere wijk naast de gemeente ook nog 5 verzekeraars die betalen en dus willen beslissen. Dit maakt de zorg niet beter maar levert slechts coördinatieproblemen op.

Prikkel

Tenslotte zouden gemeenten anders met thuiszorg om moeten gaan. Op dit moment worden puur uren ingekocht waarbij zorgorganisaties een prikkel hebben om zo veel mogelijk uren te maken. Dit leidt niet tot effectief werken en brengt bovendien veel administratieve rompslomp met zich mee die gepaard gaat met het indiceren, administreren, factureren en controleren van de uren.

Ziek

Kortom de thuiszorg is nu al ziek. Een enorme bezuiniging ineens zal de zorg voor cliënten raken en tienduizenden medewerkers hun baan kosten. Het kan beter en goedkoper maar dan moeten we nu wel de juiste keuzes maken. De grootste vakbond in de zorg en de grootste thuiszorgorganisatie van Nederland dragen hier graag aan bij!

Zion Jongstra, directeur bij TSN Thuiszorg
Lilian Marijnissen, bestuurder Abvakabo FNV