De orthopedie maakt gebruik van robottechnologie. In de preoperatieve fase worden met een CT-reconstructie de maat en positie van de prothese gepland. Aan het begin van de operatie worden navigatie-antennes geplaatst en de computer gekalibreerd aan de hand van markeerpunten op het bot van de patiënt. Omdat iedere patiënt uniek is worden in deze fase van de operatie de laatste details nog een keer beoordeeld tijdens het bewegen van het been. Dit proces wordt allemaal digitaal vastgelegd. Daarna positioneert de robotarm de zaag voor de zaagsneden. Bij een conventionele operatie worden er extern zaagblokken op het bot van de patiënt geplaatst met richtinstrumenten en algemene aannames voor positionering. Behalve een veel nauwkeurigere plaatsing, verzamelt de robot ook data voor een cijfermatige verslaglegging van de operatie; een ’zwarte doos’ in de operatiekamer.

Voordelen robotarm-technologie

In gesprekken over het gebruik van ondersteunende robotarm-technologie voeren twee bezwaren de boventoon: de hoge initiële investering en bewijs over betere klinische uitkomsten. Wij denken dat deze bezwaren onbelicht laten dat robotarm-technologie een serieuze stap is in de digitale transitie en dus geen ‘hype’. Het gebruik van robotarm-ondersteunde technologie kan grote voordelen bieden op het gebied van (kosten)efficiëntie, duurzaamheid, transparantie, digitalisatie en opleiding.

Minder voorraad prothesen nodig

Bij een klassieke operatie voor het plaatsen van een heup- of knieprothese zijn grote sets instrumentarium nodig en veel voorraad prothesen. Bij gebruik van de robotarm is vooraf de maat bekend, waardoor minder voorraad prothesen en kleinere OK-sets nodig zijn. Door deze minimale OK-sets zijn veel minder sterilisatiehandelingen nodig. Dit leidt tot fors lagere investerings- en gebruikskosten, maar ook tot minder belasting voor het milieu. Tevens is veel winst te behalen in een efficiënter gebruik van de OK-capaciteit. De meer precieze planning leidt namelijk tot betere benutting van ‘OK-tijd’ en verkleint ook het risico op het uitvallen van patiënten door het uitlopen van een operatieprogramma. Er doen zich immers minder onverwachte situaties voor zoals bijvoorbeeld slechte pasvorm van de prothese.

Robotchirurgie gerelateerde kosten

Tegenover de forse reductie in OK-instrumentarium en voorraad staan natuurlijk specifieke robotchirurgie gerelateerde kosten. Denk hierbij aan afdekhoezen voor de robot, disposable antennedopjes, k-draden, maar ook aan het gebruik van CT en de productspecialist die de planning voorbereidt. Een lifecycle-analyse zal de komende jaren meer inzicht moeten verschaffen in de kosten en baten hiervan.

Meetbaar en kwantificeerbaar

De robotarm maakt een ‘analoge’ ingreep ‘digitaal’. Robotarm operaties maken vrijwel iedere stap in het operatietraject meetbaar en kwantificeerbaar. Alle berekeningen en beslissingen voor en tijdens een operatie worden in de database opgeslagen. De data die hierbij vrijkomen, bieden kansen en mogelijkheden op verschillende vlakken. In zorg-optimalisatie lag de focus decennialang op verbetering van prothesedesign en het klassieke instrumentarium. Met de groei van robotarm-technologie komen er data beschikbaar die de levering van optimale zorg bij heup- en knieprothesiologie een volledig nieuwe impuls geven.

Aanpassing ziekenhuisprocessen

Om maximale opbrengst van het robotarm ondersteunde proces te genereren, is aanpassing van de ziekenhuisprocessen gewenst en moet vanuit een aangepast businessontwerp gewerkt worden. De investering van de robotarm moet immers terugverdiend worden. In ons geval is dat ontwerp een focuskliniek gespecialiseerd in heup- en knie-artrose. Hier werken wij met een geclusterde operatiedag met alleen heup- of knieprothesiologie. Door inzicht op basis van procesdata en goede voorbereiding van de patiënt worden nu per reguliere werkdag zeven operaties op één OK uitgevoerd.

Grootschaliger inzet data

Data kunnen de operateur belangrijke inzichten bieden over zijn werkwijze. Dat kan, voorlopig nog retrospectief, leiden tot een individuele verbetering of aanpassing van de werkwijze. Daarnaast zien we mogelijkheden voor een bredere en grootschaligere inzet van data. Een gedigitaliseerd, kwantificeerbaar operatieproces kan belangrijke inzichten opleveren wanneer we ook andere stappen in het behandeltraject meer kwantificeerbaar maken, en de gegevens daarna koppelen. We kunnen hiervoor gebruikmaken van ervaringen uit andere sectoren.

Patient Journey Management

Vanuit de marketing kennen we Customer Journey Management, een zogeheten klantreis waarin de klantbeleving wordt verbeterd en klantdoelen worden gerealiseerd aan de hand van data. Naar analogie hiervan kunnen we werken met Patient Journey Management (PJM). We zien in PJM een belangrijke rol weggelegd voor Patiënt Engagement Platforms: apps die patiënten van eerste intake tot het eind van de revalidatie ondersteunen. Apps als deze kunnen niet alleen de patiënt op exact het goede moment van de juiste informatie voorzien, ze kunnen ook ingezet worden voor veilige communicatie met de behandelaar, en het meten van objectieve en subjectieve uitkomsten via bijvoorbeeld wearables, standaard vragenlijsten (PROMs) en pijnscores. Met een koppeling van deze uitkomsten aan de intra-operatieve data komt potentieel een schat aan data en kennis vrij.

Vaardigheden trainen met een app

Bij robotchirurgie is het mogelijk alle belangrijke stappen van het operatieproces buiten de operatiekamer te trainen. Het gehele planningstraject is bijvoorbeeld nu al met een app te trainen. Er worden daarnaast simulatoren ontwikkeld om nieuwe vaardigheden te trainen, zoals observatie via een beeldscherm en specifieke intra-operatieve stappen, kalibratie en het uitvoeren van de zaagsneden. Trainen met simulatoren zorgt ervoor dat er tijdens de reguliere operaties minder tijd verloren gaat. Ook kan er, naar voorbeeld van de luchtvaart, een periodieke bekwaamheidstoets plaatsvinden. Dit maakt kwaliteitsborging makkelijker, zeer betrouwbaar en komt de patiëntveiligheid ten goede.

Robotarm-technologie wordt volwassen

Wij verwachten dat de robotarm-technologie en de gerelateerde producten in de komende jaren verder volwassen zullen worden, mede op basis van de verwachte groei van datasets. Hiermee kunnen vervolgens patiëntspecifieke predictiemodellen ontwikkeld worden. Voor de best mogelijke uitkomsten van dit proces is het wel essentieel dat zorgverleners zelf actief blijven meedenken en participeren. Hierdoor houden zorgprofessionals de regie en ligt de verdere ontwikkeling straks niet volledig in commerciële handen. Nut en noodzaak van kostbare ingrepen worden zo objectiveerbaar.

Digitale transitie

Het gebruik van robotarm-technologie bij heup- en knieprothesiologie is een ontwikkeling met veel potentie en een essentiële stap in de digitale transitie binnen de orthopedie. De robotarm maakt de weg vrij om zowel te leren als te verbeteren op basis van uitkomsten van nieuwe databronnen en daarmee een efficiëntere, meer transparante en beter evalueerbare zorg te bereiken. Kortom, waardegedreven zorg 2.0.

Door: Nanne P. Kort, Chief Medical Officer CortoClinics, Peter Pilot, Chief Innovation Officer & Chief Science Officer IMUKA, Jaap van den Heuvel, lid raad van bestuur AvL/NKI. Professor in Healthcare Management aan Universiteit van Amsterdam en Adriaan Jongepier, directeur bedrijfsvoering CortoClinics.