Veel Latijns-Amerikaanse landen, maar ook China, kenden tot circa 1980 een sterk centraal geleide politiek met een nadruk op medisch-specialistische zorg binnen en buiten ziekenhuizen. De komst van enige democratie leidde daarna tot marktwerking in de zorg. Die veroorzaakte grotere ongelijkheid in de toegang tot de zorg en het faillissement van overheidsziekenhuizen. Gezondheidsautoriteiten in die landen, ondersteund door WHO-statistieken, trokken in de jaren negentig aan de bel. Zij pleitten voor invoering van een zorgverzekeringswet. Verder drongen zij aan op huisartsen – werkend in gezondheidscentra – die ook preventieve interventies, zoals vaccinaties en screening, uitvoeren. Mexico, Brazilië en Colombia zijn hiermee zo’n twintig jaar bezig. China begint nu aan de invoering van huisartsenzorg zoals in Nederland en Engeland, vertelde een Chinese spreker op het congres.

Gezondheidseducatie

Na invoering van geïntegreerde eerstelijnszorg richt de aandacht zich op de zorg aan mensen met chronische aandoeningen. Hiervoor is gezondheidseducatie nodig en samenwerking tussen de eerste lijn en ziekenhuizen. Brazilië, Colombia, Singapore en westerse landen hebben tal van zorgprogramma’s opgezet, vooral voor mensen met diabetes, longziekten en hart- en vaatziekten. In Nederland komt deze zorg sinds de jaren negentig van de grond.

Uit de presentaties op het wereldcongres kwam naar voren dat de benadering op één specifieke chronische aandoening niet effectief is. Er zijn te veel burgers met meer dan één chronische aandoening. Ten tweede zijn er veel kwetsbare ouderen die lichamelijk en mentaal minder functioneren en die sociale problemen hebben, zoals vereenzaming en verwaarlozing. Ten derde bestaat er behoefte aan gezondheidseducatie en leefstijladvisering los van een specifieke aandoening. Zo blijkt uit de vele voordrachten in Mexico City dat overgewicht veel voorkomt. Wereldwijd zoeken beleidsmakers en onderzoekers naar een samenhangende aanpak van medische en sociale problemen.

Integratie van wetgeving

In Canada, Brazilië, Schotland, Mexico en Catalonië is gekozen voor integratie van de wetgeving voor zorg en maatschappelijke dienstverlening. De afstemming vindt plaats op lokaal of regionaal niveau en op het niveau van de individuele burger. Heeft die burger zowel problemen van fysieke, psychische als sociale aard, dan komt een casemanager in beeld met kennis van zaken in het medische en sociale domein.

In Nederland vindt integratie binnen het sociale domein plaats dankzij de gelijktijdige decentralisaties van de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning. Integratie met de eerstelijnszorg, de geestelijke gezondheidszorg en de medisch-specialistische zorg is nog nauwelijks aan de orde. Indien de noodzaak hiertoe ook in Nederland wordt ervaren, is te verwachten dat de Wmo, de Jeugdwet, de Wet Langdurige Zorg en de Zorgverzekeringswet opgaan in één wet gericht op afstemming van zorg en welzijn. Ik noem die de Wet op Zorg en Welzijn. Of dat gaat gebeuren, hangt af van het succes van genoemde landen die ons hierin voorgaan en van onze eigen ambitie. Waarschijnlijk ontstaat er weer een machtsstrijd tussen gemeenten en zorgverzekeraars over de vraag wie op decentraal niveau zorg en welzijn geïntegreerd mag aansturen. Deze sluimerende strijd ontvlamde reeds bij de bekostiging van de wijkverpleging: via de Zorgverzekeringswet of via de Wmo?

Wereldwijde consensus

Dat er samenhang moet komen tussen zorg- en welzijnsbeleid daarover bestond in Mexico City wereldwijde consensus. Hoe dat vervolgens moet, vormt de komende jaren onderwerp van discussie overal ter wereld en hopelijk ook in Nederland.

Guus Schrijvers is voorzitter van de International Foundation of Integrated Care